فیبروم های رحمی نوعی توده خوش‌خیم غیرسرطانی هستند که درون یا روی رحم رشد می کنند. همه فیبرومها علامت ندارند؛ اما زمانی که علامت‌دار باشند، ممکن است باعث بروز خونریزی شدید پریودی، درد در ناحیه کمر، تکرر ادرار و درد در هنگام رابطه جنسی شوند. فیبرومهای کوچک معمولا نیازی به درمان ندارند، اما فیبرومهای بزرگ‌تر ممکن است نیازمند درمان دارویی یا جراحی باشند. فیبرومهای رحمی با نام «لیومیوم» (leiomyomas) نیز شناخته می‌شوند، درون دیواره رحم یا روی آن رشد می‌کنند.
فیبروم ها کجا رشد می‌کنند؟
فیبروم ها ممکن است به صورت یک توده منفرد یا خوشه‌ای از چند توده رشد کنند. اندازه آنها ممکن است از یک میلی‌متر تا بیشتر از ۲۰ سانتی‌متر باشد و حتی ممکن است به اندازه یک هندوانه برسند. این توده‌ها داخل دیواره رحم، حفره داخلی رحم یا بر روی سطح بیرونی آن رشد می کنند.
انواع فیبروم های رحمی
فیبرومها با توجه به محل قرارگیری و نحوه اتصال‌شان به رحم، انواع مختلفی دارند:
- فیبروم های اینترامورال: درون عضله دیواره رحم رشد می‌کنند و شایع‌ترین نوع فیبروم هستند.
- فیبروم های ساب‌موکوزال: درست زیر لایه داخلی رحم تشکیل می‌شوند.
- فیبروم های ساب‌سروزال: در زیر لایه بیرونی رحم قرار دارند و می‌توانند بسیار بزرگ شده و به درون لگن گسترش یابند.
- فیبروم های پایه‌دار (پدونکووله): این نوع نادر با پایه یا ساقه‌ای نازک به رحم متصل‌اند و ظاهری قارچ‌مانند دارند.
آیا فیبروم رحمی شایع است؟
بله. فیبروم های رحمی یکی از شایع‌ترین انواع توده های رحمی هستند. احتمال دارد بین ۴۰ تا ۸۰ درصد زنانی که رحم دارند، در طول زندگی خود دچار فیبروم شوند. بیشترین بروز فیبروم ها در بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی است.
علائم فیبروم رحمی
بیشتر فیبروم های کوچک معمولا بدون علامت هستند و فقط نیاز به پیگیری دوره‌ای توسط پزشک دارند. اما، فیبروم های بزرگ‌تر ممکن است این علائم را به همراه داشته باشند:
- خونریزی شدید یا دردناک پریودی
- خونریزی بین دوره‌های پریودی
- حس سنگینی یا پری در ناحیه تحتانی شکم
- تکرر ادرار (به دلیل فشار فیبروم بر مثانه)
- درد هنگام رابطه جنسی
- درد کمر
- یبوست یا فشار به ناحیه راست‌روده
- ترشحات واژینال مزمن یا طولانی مدت
- ناتوانی در خالی کردن کامل مثانه
- ورم شکم یا ظاهر بارداری در شکم
درد فیبروم ها چگونه است؟
در صورت داشتن فیبروم های کوچک، ممکن است اصلا دردی احساس نکنید. اما فیبروم های بزرگ‌تر ممکن است باعث درد شکم، کمردرد و یا درد در حین رابطه جنسی شوند. در برخی موارد، این درد به صورت تیر کشیدن حس می‌شود.
فیبروم ها چه شکلی هستند؟
فیبروم ها معمولا توده‌هایی گرد هستند که سطحی صاف دارند. نوع پایه‌دار آنها با یک ساقه نازک به رحم متصل شده و ظاهری مشابه قارچ دارند.
علت فیبروم رحمی چیست؟
علت دقیق فیبرومها مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد هورمون‌های استروژن و پروژسترون در رشد آنها نقش دارند. فیبروم ها معمولا در دوران باروری به دلیل سطح بالای این هورمون ها رشد می‌یابند و پس از یائسگی که هورمون‌ها کاهش می‌یابند، کوچک‌تر می‌شوند.
عوامل خطر فیبروم های رحمی
عوامل متعددی ممکن است خطر ایجاد فیبروم ها در یک فرد را افزایش دهند، از جمله این موارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چاقی و شاخص توده بدنی (BMI) بالا
- سابقه خانوادگی فیبروم ها
- نداشتن فرزند
- شروع قاعدگی در سن پایین
- یائسگی دیرهنگام
عوارض فیبروم رحمی چیست؟
برخی فیبروم های رحمی به دلیل خونریزی زیاد در پریودی باعث بروز عوارضی مانند کم‌خونی می شوند. بیشتر افراد می‌توانند با وجود داشتن فیبروم، بارداری طبیعی داشته باشند. اما در برخی موارد، فیبروم ها شکل رحم را تغییر داده و احتمال بروز مشکلات زیر را افزایش می‌دهند:
- نازایی
- مشکلات در حین زایمان یا پس از زایمان
- زایمان زودرس
- سقط جنین
آیا فیبروم ها باعث کم‌خونی می شوند؟
بله. خونریزی‌های مکرر و شدید ناشی از فیبروم ها ممکن است باعث کاهش گلبول‌های قرمز سالم در بدن شده و موجب کم‌خونی شوند. نشانه‌های کم‌خونی شامل خستگی، ضعف و رنگ پریدگی است. در صورت مشاهده این علائم، با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه فیبروم های رحمی تشخیص داده می شوند؟
اغلب، پزشک در طول معاینه لگنی، متوجه فیبروم ها می‌شود. برای تایید و تشخیص دقیق‌تر، می‌توان از سونوگرافی، MRI، سی‌تی اسکن، هیستروسکوپی، هیستروسالپینگوگرافی (HSG)، سونوهیستروگرافی و لاپاراسکوپی استفاده کرد.
درمان فیبروم ها چگونه انجام می‌شود؟
درمان به اندازه، محل، تعداد فیبروم ها و شدت علائم بستگی دارد. اگر بدون علائم باشید، فقط نظارت (مانیتورینگ) کافی‌ست. در صورت بروز علائم، ممکن است پزشک دارو یا جراحی را توصیه کند.
- داروها: مُسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد، مکمل آهن برای کم‌خونی، داروهای ضدبارداری برای کاهش خونریزی، آگونیست‌های GnRH برای کوچک کردن فیبروم قبل از جراحی، داروهای خوراکی جدید مثل Elagolix یا Tranexamic acid برای کنترل خونریزی شدید
- جراحی
انواع روش‌های جراحی عبارتند از:
- هیستروسکوپی (ورود ابزار از طریق واژن برای برداشتن فیبروم داخل رحم)
- لاپاراسکوپی (برش‌های کوچک در شکم برای برداشتن فیبروم)
- لاپاراتومی (برش بزرگ شکمی)
- هیسترکتومی (برداشتن کامل رحم) برای افرادی که دیگر قصد بارداری ندارند
- آمبولیزاسیون فیبروم (مسدود کردن خون‌رسانی به فیبروم)
- برداشتن با رادیوفرکانس (RFA) — روش مؤثر برای فیبرومهای کوچک قبل از یائسگی
- فراصوت با شدت بالا (HIFU): استفاده از امواج اولتراسوند برای کوچک‌کردن فیبرومها
- میومکتومی (برداشت فیبروم): که ممکن است حین هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی انجام شود
فیبرومها باید چقدر بزرگ باشند که نیاز به جراحی باشد؟
هیچ اندازه خاصی برای جراحی وجود ندارد. حتی فیبروم کوچک به شرط اینکه علائم شدیدی ایجاد کند (مثل خونریزی زیاد)، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
اگر فیبروم درمان نشود، چه می‌شود؟
در صورتی که بدون علائم باشید، درمان الزامی نیست. اما اگر علائم آزاردهنده دارید، درمان می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهتر کند. تصمیم درباره درمان باید با مشورت پزشک اتخاذ شود.
می‌توان از بروز فیبروم جلوگیری کرد؟
در بیشتر موارد، پیشگیری از فیبروم ممکن نیست. اما داشتن وزن مناسب و معاینه های منظم لگنی می تواند کمک‌کننده باشد.
آیا می‌توان با وجود فیبروم باردار شد؟
بله. اگر از قبل فیبروم دارید و باردار شدید، پزشک بر روند رشد فیبروم نظارت می کند. در دوران بارداری، سطح هورمون‌ها ممکن است باعث رشد فیبروم شوند که می‌تواند باعث خطر زایمان زودرس، سزارین یا جداشدن جفت شود.
آیا اندازه فیبرومها تغییر می‌کند؟
بله. ممکن است اندازه آنها در طول زمان بزرگ‌تر یا کوچک‌تر شده و حتی پس از یائسگی به دلیل کاهش هورمون‌ها کوچک شوند.
آیا فیبروم باعث خستگی می‌شود؟
به‌طور مستقیم نه، اما اگر باعث کم‌خونی شود، ممکن است باعث احساس خستگی شود.
آیا فیبروم باعث بزرگ شدن شکم می‌شود؟
بله، فیبروم های بزرگ می‌توانند شکم را برجسته و بادکرده جلوه دهند.
آیا فیبروم ها سرطانی می‌شوند؟
به ندرت، تنها حدود ۱ نفر از هر ۳۵۰ زن ممکن است فیبروم سرطانی داشته باشد. رشد ناگهانی توده‌ها یا رشد آنها پس از یائسگی باید جدی گرفته شده و بررسی شود.
منابع: clevelandclinic، healthdirect
