اضطراب احساسی از ترس، نگرانی و ناراحتی است. ممکن است باعث شود عرق کنید، بی‌قرار و عصبی شوید و ضربان قلبتان تند شود. احساس اضطراب می‌تواند واکنشی طبیعی به استرس باشد. برای مثال، ممکن است قبل از امتحان دادن، تصمیم‌گیری مهم یا مواجهه با یک مشکل سخت در محل کار احساس اضطراب کنید. در این شرایط، اضطراب می‌تواند کمکتان کند. اما برای کسانی که دچار اختلالات اضطرابی هستند، این ترس موقتی نیست و می‌تواند شدید و ناتوان‌کننده باشد.
اختلالات اضطرابی چیست؟
اختلالات اضطرابی، شرایطی هستند که در آن اضطراب فرد از بین نمی‌رود و ممکن است به مرور زمان بدتر شود. این علائم می‌توانند در امور روزمره مانند عملکرد شغلی، درس خواندن یا روابط اجتماعی اختلال ایجاد کنند.
علائم اضطراب
علائم رایج اضطراب شامل موارد زیر است:
- احساس عصبی بودن، بی‌قراری یا تنش
- داشتن احساس خطر قریب‌الوقوع، وحشت یا نابودی
- ضربان قلب سریع
- تنفس سریع (هایپروِنتیلاسیون)
- تعریق
- لرزش
- احساس ضعف یا خستگی
- مشکل در تمرکز یا تمرکز فقط روی نگرانی فعلی
- مشکل در خواب
- مشکلات گوارشی (GI)
- مشکل در کنترل نگرانی‌ها
- تمایل به اجتناب از مواردی که باعث اضطراب می‌شوند
انواع اختلالات اضطرابی
- آگورافوبیا (ترس از فضاهای باز): ترس از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که ممکن است باعث وحشت شوند یا احساس گرفتاری و خجالت ایجاد کنند.
- اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمی: اضطراب یا حمله پانیک که مستقیماً ناشی از یک مشکل جسمی است.
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD): نگرانی مزمن و بیش از حد درباره رویدادهای عادی یا روزمره که کنترل آن بسیار دشوار است.
- اختلال پانیک: حملات مکرر از اضطراب و ترس شدید که به‌طور ناگهانی و شدید رخ می‌دهد و ممکن است شامل احساس مرگ قریب‌الوقوع، تنگی نفس، درد قفسه سینه و تپش قلب باشد.
- لالی انتخابی (Selective Mutism): سکوت مداوم کودک در موقعیت‌هایی مانند مدرسه، با وجود توانایی صحبت در محیط‌های دیگر مانند خانه.
- اختلال اضطراب جدایی: اضطراب بیش از حد کودکان نسبت به جدایی از والدین یا افرادی که نقش حمایتی دارند.
- اختلال اضطراب اجتماعی (فوبیای اجتماعی): ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی به دلیل نگرانی از قضاوت دیگران، خجالت و اضطراب از حضور در جمع.
- فوبیای خاص: اضطراب شدید در مواجهه با شیء یا موقعیت خاص و میل شدید به اجتناب از آن، که ممکن است به حملات پانیک منجر شود.
- اختلال اضطرابی القاشده توسط مواد: اضطراب یا پانیک ناشی از سوءمصرف مواد، داروها، مواجهه با مواد سمی یا ترک مواد.
- سایر اختلالات اضطرابی مشخص یا نامشخص: شرایطی که به‌طور کامل در هیچ‌کدام از طبقه‌های دیگر نمی‌گنجند اما همچنان اضطراب قابل‌توجهی ایجاد می‌کنند.
دلایل اضطراب
علت دقیق اختلالات اضطرابی کاملاً مشخص نیست، اما تجربیات زندگی مثل قرار گرفتن در شرایط آسیب‌زا (ترومای روانی) می‌توانند در افرادی که مستعد اضطراب هستند، فعال شوند. عوامل ارثی نیز نقش دارند.
دلایل پزشکی
در برخی افراد، اضطراب ممکن است به یک بیماری پزشکی زمینه‌ای مربوط باشد. در بعضی موارد، علائم اضطراب اولین نشانه‌های بروز یک بیماری فیزیکی هستند. مثال‌هایی از بیماری‌هایی که ممکن است با اضطراب مرتبط باشند:
- بیماری‌های قلبی
- دیابت
- مشکلات تیروئید، مانند پرکاری تیروئید
- بیماری‌های تنفسی مثل COPD و آسم
- سوءمصرف یا ترک داروها یا مواد
- درد مزمن یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- تومورهای نادری که هورمون‌های استرسی تولید می‌کنند
اضطراب همچنین می‌تواند عارضه جانبی برخی داروها باشد.
عوامل خطر اضطراب
عواملی که احتمال ابتلا به اختلال اضطرابی را افزایش می‌دهند:
- تروما (آسیب روحی): تجربه یا مشاهده سوءاستفاده یا حوادث تکان‌دهنده در دوران کودکی، یا تجربه اتفاقات تکان‌دهنده در بزرگسالی
- استرس ناشی از بیماری: ابتلا به بیماری‌های سخت که نگرانی درباره سلامت و آینده را افزایش می‌دهد
- تجمع استرس: موقعیت‌های پرتنش پی‌در‌پی نظیر فوت عزیز، فشار شغلی، یا مشکلات مالی
- ویژگی‌های شخصیتی خاص: برخی تیپ‌های شخصیتی بیشتر مستعد اضطراب هستند
- ابتلا به اختلالات روانی دیگر: مثل افسردگی
- سابقه فامیلی: اگر در خانواده نزدیک سابقه اختلالات اضطرابی دارید
- مصرف مواد: مصرف یا ترک مواد مخدر یا الکل می‌تواند اضطراب ایجاد یا تشدید کند
عوارض اختلالات اضطرابی
داشتن اختلال اضطرابی ممکن است منجر به پیامدهای جدی روانی و جسمی شود، مانند:
- افسردگی (که اغلب همراه اضطراب است) یا سایر مشکلات روانی
- سوءمصرف مواد
- بی‌خوابی
- مشکلات گوارشی
- سردرد و دردهای مزمن
- انزوای اجتماعی
- اختلال در عملکرد تحصیلی یا شغلی
- کاهش کیفیت زندگی
- خطر خودکشی
چه افرادی بیشتر در معرض اختلال اضطرابی هستند؟
عوامل خطر بسته به نوع اختلال متفاوت هستند. مثلاً اضطراب فراگیر (GAD) و فوبیاها در زنان شایع‌تر هستند، اما اضطراب اجتماعی در زنان و مردان به‌طور مساوی دیده می‌شود. برخی عوامل کلی خطر برای تمام اختلالات اضطرابی عبارتند از:
- داشتن ویژگی‌های شخصیتی خاص مانند خجالتی بودن یا کناره‌گیری از جمع
- تجارب آسیب‌زا در کودکی یا بزرگسالی
- سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا سایر اختلالات روانی
- برخی بیماری‌های جسمی مثل مشکلات تیروئید یا آریتمی قلب
علائم اختلالات اضطرابی چیست؟
انواع مختلف اختلالات اضطرابی ممکن است علائم مختلفی داشته باشند. اما ویژگی مشترک همه‌ی آن‌ها ترکیبی از این موارد است:
- افکار و باورهای اضطراب‌آور که کنترل آن‌ها دشوار است؛ این افکار فرد را بی‌قرار و عصبی می‌کنند و در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کنند.
- علائم جسمانی مانند ضربان قلب سریع یا کوبنده، دردهای پراکنده‌ی بی‌دلیل، سرگیجه و تنگی نفس
- تغییر در رفتار، مانند اجتناب از فعالیت‌هایی که پیش‌تر انجام می‌دادید
- نوشیدنی‌های کافئین‌دار، برخی داروها و مواد مخدر می‌توانند این علائم را بدتر کنند.
اختلالات اضطرابی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
برای تشخیص اختلال اضطرابی، پزشک علائم و سابقه پزشکی را بررسی می‌کند. ممکن است برای اطمینان از اینکه مشکل جسمی عامل علائم نیست، آزمایش‌های فیزیکی و آزمایشگاهی انجام شود. اگر علت جسمی وجود نداشته باشد، پزشک برایتان ارزیابی روان‌شناختی انجام می‌دهد یا ممکن است شما را به روان‌درمانگر ارجاع دهد.
درمان اختلالات اضطرابی چگونه است؟
درمان‌های اصلی اختلالات اضطرابی شامل روان‌درمانی (مشاوره)، دارو یا ترکیبی از هر دو است:
- روان‌درمانی (گفت‌وگو درمانی): به شما کمک می‌کند احساسات، افکار و رفتارهای نگران‌کننده را بشناسید و تغییر دهید. این درمان باید متناسب با نوع اضطراب‌تان باشد.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): به شما روش‌های جدیدی برای فکر کردن و واکنش نشان دادن در برابر موقعیت‌های اضطراب‌آور آموزش می‌دهد. ممکن است شامل درمان مواجهه‌ای باشد که شما را به‌طور تدریجی و کنترل‌شده در معرض ترس‌هایتان قرار می‌دهد.
- درمان پذیرش و تعهد (ACT): در برخی موارد موثر است و از تکنیک‌هایی مانند ذهن‌آگاهی و هدف‌گذاری برای کاهش اضطراب استفاده می‌کند.
- داروها: شامل داروهای ضد اضطراب و برخی داروهای ضدافسردگی است. برخی داروها ممکن است با نوع خاصی از اختلال بهتر عمل کنند.
منابع: medlineplus، mayoclinic
