اوتیسم، که با نام اختلال طیف اوتیسم (ASD) نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت پیچیده رشدی است که بر نحوه تعامل، ارتباط، یادگیری و رفتار افراد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به ASD تفاوت‌هایی در عملکرد مغز خود دارند که می‌تواند بر رفتار و تعاملات اجتماعی آن‌ها اثر بگذارد. اوتیسم معمولاً قبل از سه سالگی ظاهر می‌شود و تا پایان عمر ادامه دارد. بر اساس گزارش “مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها” (CDC)، از هر ۳۶ کودک، یک نفر به اختلال طیف اوتیسم مبتلا است.
افراد مبتلا به اوتیسم چه مشکلاتی دارند؟
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در موارد زیر دچار مشکل شوند:
- ارتباطات: درک افکار و احساسات دیگران و بیان آنچه می‌خواهند بگویند، چه از طریق کلمات و چه از طریق حرکات، حالات چهره یا لمس.
- یادگیری: برخی کودکان مبتلا به اوتیسم به‌طور نامتوازن در مهارت‌های مختلف رشد می‌کنند؛ مثلاً ممکن است در برقراری ارتباط مشکل داشته باشند، اما در هنر، موسیقی، ریاضیات یا حافظه بسیار قوی باشند.
- تغییرات و انتقال‌ها: برخی افراد مبتلا به اوتیسم نمی‌توانند تغییر در برنامه‌های روزانه را به‌خوبی مدیریت کنند.
- تحریکات حسی: آن‌ها ممکن است واکنش‌های غیرعادی به صداها، نورها، لباس‌ها یا دما داشته باشند. همچنین ممکن است علاقه شدیدی به موضوعات خاص نشان دهند.
آیا تعداد موارد ابتلا به اوتیسم افزایش یافته است؟
📌 امروزه نسبت به گذشته، تشخیص اوتیسم در کودکان بیشتر است، اما دلیل این افزایش ممکن است افزایش آگاهی و تغییر در معیارهای تشخیص باشد، نه افزایش واقعی تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم.
انواع عملکرد در اوتیسم
اوتیسم در هر فرد به شکلی متفاوت ظاهر می‌شود. برخی افراد برای توصیف شدت اوتیسم از اصطلاحات “عملکرد بالا” و “عملکرد پایین” استفاده می‌کنند، اما این برچسب‌ها می‌توانند نامناسب باشند.
اوتیسم با عملکرد پایین:
حدود ۳۰٪ از افراد مبتلا به اوتیسم دارای ناتوانی ذهنی نیز هستند. این بدان معناست که آن‌ها ممکن است برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز داشته باشند و نتوانند به‌تنهایی زندگی کنند.
اوتیسم با عملکرد بالا:
افراد دارای این نوع اوتیسم معمولاً علائم آشکار کمتری دارند. آن‌ها ممکن است در مدرسه عملکرد خوبی داشته باشند و مشکلات کمتری در برقراری ارتباط داشته باشند. پیش‌تر، این نوع اوتیسم با نام “سندرم آسپرگر” شناخته می‌شد.
✅ انجمن روان‌پزشکی آمریکا در راهنمای DSM-5، سه سطح شدت اوتیسم را تعریف کرده است:
سطح ۱: خفیف، نیاز به حمایت دارد.
سطح ۲: متوسط، نیاز به حمایت قابل‌توجه دارد.
سطح ۳: شدید، نیاز به حمایت بسیار زیاد دارد. بهتر است به‌جای استفاده از عباراتی مانند “عملکرد بالا” یا “عملکرد پایین”، از توصیف‌هایی مانند “علائم کمتر شدید” یا “علائم شدیدتر” استفاده شود یا از فرد مبتلا یا مراقب او بپرسیم که چگونه مایل هستند وضعیت خود را توصیف کنند.
علائم اوتیسم
✅ علائم اوتیسم معمولاً قبل از ۳ سالگی ظاهر می‌شوند و برخی افراد از بدو تولد نشانه‌هایی دارند.
علائم اوتیسم در کودکان:
- عدم برقراری تماس چشمی
- داشتن دامنه علایق محدود یا علاقه شدید به موضوعات خاص
- رفتارهای تکراری (مثلاً تکرار کلمات یا عبارات، تکان دادن بدن، روشن و خاموش کردن کلید چراغ بارها و بارها)
- حساسیت بالا به صدا، لمس، بو یا نورهایی که معمولی به نظر می‌رسند
- مشکل در توجه و پاسخ به افراد دیگر
- عدم تمایل به در آغوش گرفته شدن یا نوازش شدن
- مشکل در درک و استفاده از گفتار، حرکات، حالات چهره یا لحن صدا
- صحبت کردن با لحن یکنواخت، آهنگین یا ربات‌مانند
- مشکل در پذیرش تغییرات در برنامه‌های روزمره
🔹 برخی کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است دچار تشنج شوند، اما این تشنج‌ها معمولاً تا دوران نوجوانی ظاهر نمی‌شوند.
علائم اوتیسم در بزرگسالان
✅ در بزرگسالان، اوتیسم ممکن است با روش‌های خاصی بروز کند:
- مشکل در درک احساسات و افکار دیگران
- تمایل به تنها بودن یا مشکل در برقراری دوستی
- اضطراب درباره تعاملات اجتماعی
- پایبندی شدید به برنامه‌های روزمره و ناتوانی در پذیرش تغییرات
- مشکل در بیان احساسات خود
- درک تحت‌الفظی از صحبت‌ها و مشکل در درک کنایه یا طنز
- ظاهر شدن به‌عنوان فردی بی‌احساس، بی‌علاقه یا بی‌ادب (بدون قصد قبلی)
انواع اوتیسم
🔹 پیش‌تر، پزشکان انواع مختلفی از اوتیسم را به‌صورت جداگانه دسته‌بندی می‌کردند، اما اکنون همه آن‌ها تحت عنوان “اختلال طیف اوتیسم (ASD)” شناخته می‌شوند. انواعی که قبلاً به‌عنوان “زیرمجموعه‌های اوتیسم” شناخته می‌شدند، عبارتند از:
- سندرم آسپرگر: افراد با هوش طبیعی یا بالاتر از حد میانگین که مشکلات تعامل اجتماعی دارند.
- اختلال اوتیسم کلاسیک: مشکلات عمده در تعامل اجتماعی، ارتباطات و بازی در سنین پایین.
- اختلال ازهم‌گسیختگی کودکی: کودکان پس از دو سال رشد طبیعی، مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را از دست می‌دهند.
- اختلال رشد فراگیر (PDD-NOS): افرادی که برخی علائم اوتیسم را دارند اما کاملاً در هیچ‌یک از دسته‌های فوق قرار نمی‌گیرند.
امروزه همه این شرایط تحت عنوان “اختلال طیف اوتیسم (ASD)” قرار می‌گیرند.
علل ابتلا به اوتیسم
✅ علت دقیق اوتیسم مشخص نیست، اما برخی عوامل خطر با آن مرتبط هستند:
- ۱️⃣ ژنتیک: اوتیسم معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود. تغییرات در بیش از ۱۰۰۰ ژن ممکن است با اوتیسم مرتبط باشند.
- ۲️⃣ عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض داروهای خاص در دوران بارداری (مانند والپروئیک اسید)، سن بالای والدین در هنگام بارداری
🚨 برخلاف باورهای نادرست، واکسن‌ها هیچ ارتباطی با افزایش خطر اوتیسم ندارند.
🚨 همچنین، نژاد، قومیت یا وضعیت اقتصادی-اجتماعی فرد در احتمال ابتلا به اوتیسم نقشی ندارد.
📌 کودکان پسر بیشتر از دختران به اوتیسم مبتلا تشخیص داده می‌شوند.
درمان اوتیسم
روش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به کودکان طیف اوتیسم کمک کنند تا به بالاترین حد توانایی خود برسند.
✔️ تحلیل رفتار کاربردی (ABA): مطالعه علمی مشکلات عملکردی کودک برای ایجاد یک برنامه رفتاری ساختاریافته جهت بهبود مهارت‌های تطبیقی و کاهش رفتارهای نامناسب.
✔️ آموزش مهارت‌های اجتماعی: انجام تمرین‌های گروهی یا فردی برای بهبود توانایی مقابله کودک با موقعیت‌های اجتماعی.
✔️ گفتاردرمانی: اصلاح الگوهای گفتاری و درک بهتر زبان توسط کودک.
✔️ کاردرمانی: تمرکز بر مهارت‌های زندگی روزمره، از جمله مشکلات مربوط به نوشتن و مهارت‌های دستی.
✔️ آموزش مدیریت رفتاری به والدین: والدین تکنیک‌هایی را یاد می‌گیرند تا رفتارهای کودک را به‌درستی هدایت کرده و مشکلات رفتاری را کنترل کنند.
✔️ خدمات ویژه آموزشی: ارائه خدمات آموزشی از طریق مدارس برای بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک.
✔️ درمان مشکلات همراه: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب علاوه بر اوتیسم، دچار مشکلاتی مانند بی‌خوابی، ADHD، اضطراب یا افسردگی هستند که نیاز به درمان تخصصی دارند.
✔️ دارودرمانی: درمان برخی علائم حاد مانند تحریک‌پذیری شدید با داروهایی مانند “آریپیپرازول” و “ریسپریدون” که تأییدیه FDA را برای کودکان مبتلا به اوتیسم دریافت کرده‌اند.
✅ داروها باید تحت نظر یک روان‌پزشک کودک و به‌همراه همکاری والدین تجویز شوند.
📌 بسیاری از رژیم‌های غذایی و درمان‌های جایگزین برای اوتیسم فاقد شواهد علمی معتبر هستند و ممکن است انتظارات نادرستی ایجاد کنند.
🚨 والدین باید از درمان‌هایی که به عنوان “درمان قطعی اوتیسم” تبلیغ می‌شوند، اجتناب کنند.
سوالات متداول
چهره کودکان مبتلا به اوتیسم متفاوت است؟
خیر هیچ تفاوتی بین چهره این کودکان با کودکان دیگر نیست و تنها از رفتار، عملکرد و تست های تحلیلی می توان این بیماری را تشخیص داد.
آیا کودکان مبتلا به اوتیسم بهبود می یابد؟
برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد ولی با روش های مختلف می توان این بیماری را تا حدی کنترل کرد.
راهنمایی‌هایی برای والدین
درباره اوتیسم اطلاعات بیشتری کسب کنید. یک ساختار منظم و برنامه‌ریزی شده برای کودک ایجاد کنید. با دیگر والدین کودکان مبتلا به اوتیسم ارتباط برقرار کنید. در صورت بروز مشکلات خاص، از متخصصان کمک بگیرید. برای خود و سایر اعضای خانواده نیز وقت بگذارید. از حقوق خود شامل ارزیابی و درمان مناسب کودک اطلاع داشته باشید. داشتن کودکی مبتلا به اوتیسم بر کل خانواده تأثیر می‌گذارد. حمایت اجتماعی نقش مهمی در کاهش استرس و سازگاری خانواده دارد.
منابع: psychiatry، webmd
