اسکیزوفرنی یک اختلال روانی جدی است که بر افکار، احساسات و رفتار فرد تاثیر می گذارد. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است دچار توهم، هذیان و مشکل در برقراری ارتباط با دیگران شوند. این وضعیت بر کیفیت زندگی آنها تاثیر منفی گذاشته و روابط آنها را با مشکل مواجه می کند. این افراد نیاز به درمان های روانپزشکی و پشتیبانی مستمر دارند، اما با وجود چالش هایی که این بیماری به همراه دارد، شناخت بهتر و کمک به این افراد می تواند به بهبود وضعیت آنها کمک زیادی بکند.
علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی به مجموعه ای از علائم گفته می شود که با از دست دادن ارتباط فرد با واقعیت همراه است، این مشکل به دلیل اختلال در نحوه پردازش اطلاعات در مغز ایجاد می شود. وقتی فردی یک دوره روان پریشی را تجربه می کند، افکار و ادراکات او مختل می شود و ممکن است در درک اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی نیست، مشکل داشته باشد.
توهمات آزاردهنده (پارانوئید)
هنگامی رخ می دهند که فرد باور دارد توسط شخص یا گروهی آسیب دیده یا تحت آزار و اذیت قرار گرفته است. توهماتی که فرد تجربه می کند چیزهایی مانند صدا، تصویر، بو، طعم یا احساساتی هستند که وجود ندارند. توهمات شنیداری یا شنیدن صدا شایع ترین نوع توهم اسکیزوفرنی است.
تفکر و گفتار نامنظم
به افکار و گفتاری اشاره دارد که بهم ریخته و بی معنی هستند. به عنوان مثال فرد ممکن است از یک موضوع به موضوع دیگری برود یا واکنشی بی ربطی در مکالمه نشان دهد. این علائم به قدری شدیدند که باعث مشکلات قابل توجهی در ارتباطات عادی وی می شوند.
حرکات نا‌نظم یا غیرطبیعی
در این اختلال از حرکات بچگانه و شوخی‌های بی مورد گرفته تا آشفتگی غیرقابل پیش بینی را شامل می شوند؛ حتی ممکن است فرد حرکات تکراری بدون هدف از خود نشان دهد. وقتی این رفتارها شدید باشند، در انجام فعالیت های روزمره زندگی مشکلاتی ایجاد می شود. در این حالت به نظر می رسد که فرد در حالت گیجی قرار گرفته یا به محیط اطرافش واکنش کمی دارد.
وقتی بیماری فعال است، فرد در دوره هایی خاص قادر به تمایز بین تجربیات واقعی و غیرواقعی نیست. در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، معمولا با افزایش سن شدت علائم حاد کاهش می یابد. در مجموع مصرف نکردن منظم داروها، استفاده از الکل یا مواد مخدر و قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا علائم بیماری را افزایش می‌دهند، اما به طور کلی علائم این اختلال به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:
- • علائم مثبت یا علائمی که به طور غیرطبیعی وجود دارند: مانند توهمات، شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند و باورها و رفتارهای اغراق آمیز و تحریف‌شده.
- • علائم منفی یا علائمی که به طور غیرطبیعی وجود ندارند: مانند اختلال در ابراز احساسات و کاهش عواطف، کاهش کلام و صحبت کردن، کاهش تمایل به تعاملات اجتماعی و علاقه به تنهایی، کاهش یا عدم وجود انگیزه برای شروع و ادامه فعالیت های هدفمند و کم شدن حس لذت.
- • علائم بی‌نظم: مانند تفکر و گفتار گیج و نامنظم، اختلال در تفکر منطقی، رفتارهای عجیب و حرکات غیرعادی.
- عملکرد شناختی نیز یکی از بخش‌هایی است که در اسکیزوفرنی تحت تاثیر قرار می گیرد و منجر به مشکلاتی در توجه، تمرکز، حافظه و کاهش عملکرد آموزشی می شود.
علائم اسکیزوفرنی چه زمانی بروز می کند؟
علائم اسکیزوفرنی اغلب در دوره جوانی ظاهر می شوند و باید حداقل به مدت شش ماه ادامه پیدا کنند تا قابل تشخیص باشند. در مردان معمولا علائم اولیه در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی مشاهده می شود، در حالی که زنان بیشتر نشانه های اولیه بیماری را در دهه ۲۰ یا اوایل ۳۰ سالگی نشان می دهند. نشانه های کمرنگ تری ممکن است زودتر بروز دهند، از جمله روابط مشکل دار، عملکرد ضعیف در مدرسه و کم شدن انگیزه در زندگی.
اما قبل از تشخیص نهایی، یک روانپزشک باید معاینه کاملی انجام دهد تا مصرف مواد یا سایر بیماری های عصبی و پزشکی که علائم آنها شبیه به اسکیزوفرنی است، رد شوند.
طول عمر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی
ابتلا به اسکیزوفرنی در مردان به طور متوسط ۱۵.۹ سال و در زنان ۱۳.۶ سال از عمر آنها می کاهد. به طور متوسط میانگین امید به زندگی در مردان مبتلا به این اختلال ۵۹.۹ سال و در زنان ۶۷.۶ سال است. احتمال دارد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی زودتر از سایر افراد فوت کنند، که این مسئله عمدتا به دلیل وجود مشکلات پزشکی دیگر مثل بیماری قلبی و دیابت است.
علت ابتلا به اسکیزوفرنی
پژوهشگران معتقدند که چندین عامل ژنتیکی و محیطی در افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی موثرند. اما از آنجا که عوامل متعددی می توانند در بروز این بیماری تاثیرگذار باشند، دانشمندان هنوز نمی توانند علت این بیماری را در هر فرد به طور مشخص پیدا کنند، با این حال گفته می شود فشارهای زندگی ممکن است در شروع علائم و پیشرفت آنها نقش پررنگی داشته باشند.
درمان اسکیزوفرنی
اگرچه هنوز درمان کاملی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما علائم بسیاری از بیماران وقتی تحت درمان قرار می گیرند، به شدت کاهش پیدا می کند . انواع مختلفی از داروهای ضدجنون (آنتی‌پسیکوتیک) وجود دارد که در کاهش علائم روانی در مراحل حاد بیماری کمک می کنند. درمان های روانشناختی نیز مانند گفتاردرمانی شناختی- رفتاری یا روان درمانی حمایتی ممکن است علائم را کاهش داده و عملکرد مغز را بهبود ببخشند. درمان های دیگر هم بر روی کاهش استرس و بهبود مهارت های اجتماعی معطوف هستند.
مصرف مواد، تشخیص و درمان این بیماری را پیچیده می کند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با سایر افراد بیشتر در معرض مصرف مواد مخدر هستند. اگر فردی علائم اعتیاد را نشان دهد، درمان اعتیاد باید همزمان با درمان اسکیزوفرنی انجام شود.
پیشگیری از اسکیزوفرنی
اگرچه هیچ راه اثبات شده ای برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما محققان به دنبال راهی برای کاهش احتمال بروز آن هستند. این عارضه گاهی در یک خانواده ایجاد می شود، یعنی ممکن است بروز آن ژنتیکی باشد اما تاکنون ژن خاصی درموردش کشف نشده است؛ اما برخی از افرادی که به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند، هیچ نشانه ای از سابقه خانوادگی ندارند.
ممکن است فردی ژن های مرتبط با اسکیزوفرنی را داشته باشد و در اثر مواجه با اتفاق هایی خاص، احتمال ابتلای او به اسکیزوفرنی افزایش پیدا کند.
برخی از این عوامل قابل کنترلند و برخی نیستند، عواملی مثل عفونت در بارداری، استرس و عوارض دوران بارداری مانند پره اکلامپسی ممکن است باعث شوند فرد روزی به اسکیزوفرنی مبتلا شود. همچنین تجربیات خطرناک دوران کودکی مثل آسیب مغزی و سوء استفاده جنسی هم ممکن است این احتمال را افزایش دهند. علاوه بر این، مصرف مواد مخدر، استفاده زودهنگام و طولانی مدت از ماری جوانا و سایر داروهای مخدر می توانند خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را بالا ببرند.
بازتوانی و زندگی با افراد مبتلا اسکیزوفرنی
درمان به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک می کند تا زندگی بهتر و رضایت بخش تری داشته باشند. مانند سایر بیماری های مزمن، برخی از بیماران به خوبی به درمان پاسخ می دهند در حالی که بعضی دیگر پس از شروع درمان همچنان علائم دارند؛ این بیماران به حمایت و کمک بیشتری از جانب اطرافیان نیازمدند.
پس از کنترل علائم اسکیزوفرنی، انواع مختلف درمان باید ادامه یابد تا به افراد در مدیریت بیماری و بهبود زندگی شان کمک کند. درمان و حمایت های روانی- اجتماعی می توانند به افراد کمک کنند تا مهارت های اجتماعی را یاد بگیرند، با استرس کنار بیایند، نشانه های هشداردهنده عود بیماری را شناسایی کنند و دوره های بهبود را طولانی تر کنند. از آنجا که اسکیزوفرنی معمولا در اوایل بزرگسالی بروز می کند، افراد مبتلا به این اختلال بازتوانی می‌شوند تا مهارت های مدیریت زندگی را در خود توسعه دهند، آموزش‌های حرفه ای یا تحصیلی را کامل کنند و شغل مناسب داشته باشند.
سخن پایانی
حمایت خانواده و گروه دوستان برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی اهمیت زیادی دارد. همچنین لازم است خانواده ها آگاهی خود را در مورد این بیماری افزایش داده تا در دوره ای که بیماری این افراد عود می کند، بتوانند چالش های آن را حل کنند. در این نوشته مطالبی برای افزایش دانش و آگاهی شما در مورد اختلال اسکیزوفرنی ارائه دادیم، آیا شما در اطرافیانتان فرد مبتلا به این اختلال را دارید؟ در صورتی که تجربه، نظر یا سوالی در این مورد دارید، در قسمت نظرات بنویسید تا ما و خوانندگان از تجربیات شما بهره مند شویم.
منبع: انجمن روانپزشکی آمریکا
