در اختلال اضطراب اجتماعی (فوبیای اجتماعی) تعاملات روزمره باعث اضطراب شدید و خجالت می‌شود، زیرا فرد از قضاوت منفی یا تحت نظارت قرار گرفتن توسط دیگران می‌ترسد. در اختلال اضطراب اجتماعی، ترس و اضطراب منجر به اجتناب از موقعیت‌هایی می‌شود که می‌توانند زندگی فرد را مختل کنند. استرس شدید می‌تواند بر روابط، روال روزانه، کار، تحصیل یا فعالیت‌های دیگر تأثیر منفی بگذارد
علائم اضطراب اجتماعی
احساس خجالت یا ناراحتی در برخی موقعیت‌ها مخصوصا در کودکان لزوما نشانه اختلال اضطراب اجتماعی نیست. سطح راحتی در موقعیت‌های اجتماعی بسته به ویژگی‌های شخصیتی و تجربیات زندگی متفاوت است. برخی افراد ذاتاً کم‌رو و برخی دیگر اجتماعی‌تر هستند. در مقابل اضطراب معمولی روزمره، اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترس، اضطراب و اجتنابی است که بر روابط، فعالیت‌های روزمره، کار، تحصیل یا سرگرمی‌های فرد تأثیر منفی می‌گذارد. معمولا این اختلال در دوران نوجوانی آغاز می‌شود، اما ممکن است در دوران کودکی یا بزرگسالی نیز شروع شود.
علائم عاطفی و رفتاری
نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترس از موقعیت‌هایی که ممکن است در آنها مورد قضاوت منفی قرار بگیرید
- نگرانی درباره خجالت‌زدگی یا تحقیر شدن
- ترس شدید از تعامل یا صحبت با غریبه‌ها
- ترس از اینکه دیگران متوجه اضطراب شما شوند
- ترس از علائم فیزیکی مانند سرخ شدن، عرق کردن، لرزش یا صدای لرزان
- اجتناب از انجام کارها یا صحبت با افراد از ترس خجالت‌زده شدن
- اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است مرکز توجه باشید
- اضطراب در انتظار یک فعالیت یا رویداد
- ترس یا اضطراب شدید هنگام حضور در موقعیت‌های اجتماعی
- تحلیل بیش از حد عملکرد خود پس از تعامل اجتماعی و یافتن ایراد در رفتارهای خود
- پیش‌بینی بدترین نتیجه از رویدادهای اجتماعی
علائم جسمی اضطراب اجتماعی
علائم فیزیکی اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرخ شدن صورت
- تپش قلب
- لرزش
- تعریق
- ناراحتی یا حالت تهوع در معده
- نفس تنگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- احساس خالی شدن ذهن
- گرفتگی عضلات
- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی رایج
تجربه‌های روزمره مثل تعامل با افراد ناآشنا یا غریبه، حضور در مهمانی‌ها یا گردهمایی‌های اجتماعی، رفتن به محل کار یا مدرسه، شروع مکالمه، برقراری تماس چشمی، قرار گذاشتن (رابطه عاطفی)، وارد شدن به اتاقی که افراد دیگر قبلا در آن نشسته‌اند، پس دادن کالا به فروشگاه، غذا خوردن در مقابل دیگران، استفاده از سرویس بهداشتی عمومی ممکن است برای این افراد مشکل باشد. علائم این اختلال ممکن است با گذر زمان تغییر کنند. در شرایطی که فشار روانی یا تغییرات زیادی در زندگی فرد وجود دارد، این علائم ممکن است تشدید شوند.
دلایل اضطراب اجتماعی
مانند بسیاری دیگر از اختلالات سلامت روان، اختلال اضطراب اجتماعی احتمالاً به دلیل تعامل پیچیده عوامل زیستی و محیطی ایجاد می‌شود. دلایل دیگر شامل موارد زیر هستند:
- ویژگی‌های ارثی: اضطراب معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود، اما مشخص نیست چه میزان از آن به ژنتیک و چه میزان به رفتارهای آموخته‌شده مربوط است.
- ساختار مغز: ساختاری در مغز به نام آمیگدالا می‌تواند در کنترل واکنش‌های ترس نقش داشته باشد. افراد دارای فعالیت زیاد در این ناحیه ممکن است واکنش ترسی شدیدتری به موقعیت‌های اجتماعی نشان دهند.
- محیط: اضطراب اجتماعی ممکن است رفتاری آموخته‌شده باشد — برخی افراد ممکن است پس از تجربه موقعیتی ناراحت‌کننده یا خجالت‌آور به اضطراب دچار شده باشند. همچنین، والدینی که خودشان رفتارهای مضطرب در شرایط اجتماعی از خود نشان می‌دهند یا بیش از حد کنترل‌گر یا محافظه‌کار هستند، ممکن است این اختلال را در فرزندان‌شان تقویت کنند.
عوامل خطر اضطراب اجتماعی
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را افزایش دهند، از جمله:
- سابقه خانوادگی
- تجربیات منفی نظیر آزار، طرد، تمسخر یا تحقیر
- خلق‌وخو و ویژگی‌های شخصیتی مانند کم‌رویی یا انزواطلبی
- تقاضاهای جدید در زندگی اجتماعی یا شغلی
- داشتن ظاهری خاص یا بیماری‌هایی که جلب توجه می‌کنند؛ مانند ناهنجاری صورت، لکنت زبان یا لرزش ناشی از بیماری پارکینسون
پیامدهای اضطراب اجتماعی
اگر اختلال اضطراب اجتماعی درمان نشود، می‌تواند کنترل زندگی فرد را به‌دست بگیرد. این اضطراب‌ها می‌توانند:
- باعث کاهش عزت نفس شوند
- فرد را از ابراز وجود بازدارند
- تفکرات منفی درباره خود ایجاد کنند
- فرد را به انتقاد بیش از حد حساس کنند
- مهارت‌های اجتماعی را کاهش دهند
- منجر به انزوا و روابط دشوار اجتماعی شوند
- باعث کاهش عملکرد تحصیلی یا شغلی شوند
- احتمال سوء‌مصرف مواد (مانند الکل) افزایش یابد
- خطر خودکشی یا تلاش برای خودکشی را افزایش دهد
- سایر اختلالات اضطرابی و برخی مشکلات دیگر سلامت روان، به ویژه افسردگی عمده و سوء مصرف مواد، اغلب با اختلال اضطراب اجتماعی همراه هستند.
پیشگیری
اگرچه نمی‌توان به‌طور دقیق پیش‌بینی کرد چه چیزی باعث بروز اختلال اضطراب می‌شود، اما می‌توان اقداماتی برای کاهش تأثیر علائم انجام داد:
- درمان را به‌موقع شروع کنید.
- دفترچه یادداشت داشته باشید تا عوامل استرس‌زا و نکاتی را که کمک کننده هستند شناسایی نمایید.
- اولویت‌بندی در زندگی را رعایت کنید و برای کارهایی که از آنها لذت می‌برید زمان بگذارید.
- مصرف الکل، مواد مخدر، کافئین یا نیکوتین می‌توانند اضطراب ایجاد یا تشدید کنند. از آنها ترجیحا استفاده نکنید.
درمان های موجود برای اضطراب اجتماعی
درمان‌های مختلفی برای اضطراب اجتماعی وجود دارد. گزینه‌های اصلی درمانی عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT): روشی است که به شما کمک می‌کند الگوهای فکری و رفتاری منفی را شناسایی و تغییر دهید؛ این درمان می‌تواند به‌صورت فردی، گروهی یا همراه با والدین/مراقبان انجام شود
- داروهای ضدافسردگی: معمولاً از نوع مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) مانند اس‌سیتالوپرام یا سرترالین؛ داروها معمولاً در درمان کودکان و نوجوانان استفاده نمی‌شوند
اضطراب اجتماعی در کودکان
اضطراب اجتماعی می‌تواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. نشانه‌های اضطراب اجتماعی در کودکان شامل موارد زیر است:
- بیشتر از حد معمول گریه کردن یا ناراحت شدن
- عصبانیت‌های مکرر
- پرهیز از تعامل با دیگر کودکان و بزرگسالان
- ترس از رفتن به مدرسه یا شرکت در فعالیت‌ها، اجراها و رویدادهای اجتماعی مدرسه
- نپرسیدن کمک در کلاس
- وابستگی شدید به والدین یا مراقب
درمان‌های اضطراب اجتماعی در کودکان مشابه درمان‌های نوجوانان و بزرگسالان است، هرچند دارو معمولاً استفاده نمی‌شود. درمان متناسب با سن کودک خواهد بود و اغلب شامل مشارکت والدین است. گاهی نیز درمان به صورت گروهی کوچک انجام می‌شود.
منابع: mayoclinic، nhs
