داشتن فرزند تجربه‌ای دگرگون‌کننده است. والدین شدن هیجان‌انگیز اما در عین حال خسته‌کننده و پرفشار می‌باشد. احساس نگرانی یا تردید، به‌ویژه اگر بار اولتان باشد، طبیعی است. اما اگر این احساسات به غم، تنهایی شدید، نوسانات خلقی شدید یا گریه‌های مکرر تبدیل شود، ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شده باشید. افسردگی پس از زایمان (PPD) نوعی افسردگی است که پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد. تغییرات هورمونی، فیزیکی، عاطفی، مالی و اجتماعی پس از تولد نوزاد می‌تواند علائم افسردگی ایجاد کند.
انواع افسردگی پس از زایمان
سه نوع متفاوت از اختلالات خلقی پس از زایمان وجود دارد:
۱. نوسانات خلقی خفیف یا غم زایمان (Baby Blues)
حدود ۵۰٪ تا ۷۵٪ از زنان پس از زایمان دچار این نوع افسردگی خفیف می‌شوند. شامل گریه‌های بی‌دلیل و مکرر، احساس غم، اضطراب و تحریک‌پذیری است. این مشکل از چند روز اول پس از زایمان آغاز شده و معمولاً ظرف دو هفته بدون درمان بهبود می‌یابد. دریافت حمایت از دوستان، خانواده یا همسر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۲. افسردگی پس از زایمان
حدود ۱۵ درصد مادران به افسردگی پس از زایمان مبتلا می شوند. اگر پیش‌از‌این سابقه‌ی افسردگی پس از زایمان داشته‌اید، در بارداری‌های بعدی خطر آن تا ۳۰٪ افزایش می‌یابد. از فرم خفیف تا شدید ظاهر شود. این علائم این عارضه می‌توانند بلافاصله یا حتی تا یک سال پس از زایمان شروع شوند. درمان با روان‌درمانی یا دارو بسیار مؤثر است.
۳. روانپریشی پس از زایمان
یک هزارم مادران به روانپریشی مبتلا می شوند. شروع آن سریع و علائمش شدید است. علائم آن شامل بی‌قراری، گیجی، ناامیدی، بی‌خوابی، احساس شرم، پارانویا، هذیان یا توهم، گفتار سریع یا مانیا است. این وضعیت ممکن است منجر به اقدام به خودکشی یا آسیب به نوزاد شود.
اختلال استرس پس از سانحه پس از زایمان (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه پس از زایمان غالباً نتیجه یک زایمان پرتنش یا تروماتیک مانند درد زایمان طولانی یا مشکل‌دار، زایمان اضطراری، تجربه شرایط تهدیدکنندهٔ حیات و ترس از مرگ مادر یا نوزاد است. علائم PTSD پس از زایمان شامل یادآوری مجدد یا باز‌تجربه رویدادهای تروماتیک است و ممکن است به تنهایی یا در کنار علائم افسردگی پس از زایمان ظاهر شوند. این علائم ممکن است بلافاصله یا حتی چند ماه پس از زایمان شروع شوند.
چگونه غم زایمان را از افسردگی پس از زایمان تشخیص دهم؟
غم زایمان و افسردگی پس از زایمان علائم مشابهی دارند. اما علائم غم زایمان حدود ۱۰ روز طول می‌کشند و شدت کمتری دارند در حالی که علائم افسردگی شدیدتر بوده و ممکن است چندین هفته یا ماه طول بکشند. علائم غم زایمان شامل موارد زیر است:
- گریه بدون دلیل
- احساس خستگی و فشار
- نداشتن اشتها
- بی‌خوابی
- نوسانات خلقی شدید
چه عواملی خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهند؟
- سابقه فردی یا خانوادگی افسردگی یا PPD
- کمبود حمایت اجتماعی
- مشکلات در روابط زناشویی
- رفتار دوگانه نسبت به بارداری
- عوارض بارداری یا تولد دشوار
- سن کمتر از ۲۰ سال یا مادر بودن مجرد
- داشتن نوزادی با نیازهای ویژه یا نوزاد بسیار گریه‌کن
علائم افسردگی پس از زایمان
- احساس غم، بی‌ارزشی، ناامیدی یا گناه
- نگرانی یا اضطراب شدید
- بی‌علاقگی به کارهایی که قبلاً لذت‌بخش بود
- بی‌اشتهایی یا پرخوری
- کمبود انرژی و انگیزه
- خواب زیاد یا بی‌خوابی
- گریه‌های مکرر و بی‌دلیل
- مشکل در تمرکز
- فکر به خودکشی یا مرگ
- علاقه نداشتن به نوزاد یا ترس از نوزاد
- فکر آسیب رساندن به نوزاد یا نخواستن او
در صورت مشاهده این علائم، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
علل افسردگی پس از زایمان چیست؟
علت دقیق مشخص نیست اما افت شدید هورمون‌ها (استروژن و پروژسترون) پس از زایمان می‌تواند نقش داشته باشد. هم‌چنین، تغییرات فیزیکی، روانی، کمبود خواب، نگرانی درباره مادر شدن یا تغییر روابط از دیگر عوامل هستند.
آیا افسردگی پس از زایمان روی نوزاد تأثیر دارد؟
افسردگی پس از زایمان می تواند منجر به اختلال در پیوند مادر و نوزاد، مشکلات رفتاری یا یادگیری در نوزاد، نرفتن به موقع به پزشک کودک، مشکلات تغذیه یا خواب کودک، افزایش خطر چاقی یا اختلالات رشدی، عدم تشخیص بیماری‌های نوزاد و مشکل در مهارت‌های اجتماعی کودک شود.
چگونه افسردگی پس از زایمان تشخیص داده می‌شود؟
معاینه در مراجعه بعد از زایمان شامل صحبت درباره علائم، آزمایش فیزیکی، آزمایش خون (برای بررسی تیروئید) و پرسش‌نامه‌های روانشناسی مانند “مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ” (EPDS) می‌شود.
چگونه افسردگی پس از زایمان درمان می‌شود؟
بسته به شدت افسردگی، درمان شامل داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب، مشاوره و گروه‌های حمایتی است. در موارد شدید یا روانپریشی ممکن است بستری و استفاده از درمان تشنجی (ECT) ضروری باشد. داروهای مورد استفاده برای درمان شامل سرترالین (Zoloft)، فلوکستین (Prozac)، دولوکستین (Cymbalta)، بوپروپیون (Wellbutrin) و ضدافسردگی مانند آمی‌تریپتیلین است. در صورت شیردهی، درباره مزایا و مضرات دارو با پزشک خود مشورت کنید.
چگونه با افسردگی پس از زایمان مقابله کنیم؟
- با دوستان، خانواده یا مشاور حرف بزنید
- به گروه‌های حمایتی بپیوندید
- تغذیه سالم و ورزش کنید
- به اندازه‌ی کافی استراحت کنید
- زمانی برای خودتان اختصاص دهید (مطالعه، دوش گرفتن، تفریح)
- در امور خانه کمک بگیرید
اگر افسردگی درمان نشود چه می‌شود؟
بدون درمان می‌تواند منجر به بی‌انرژی شدن، گریه زیاد، احساس ناتوانی در مراقبت از نوزاد، عدم تمرکز و افکار خودکشی یا آسیب زدن به نوزاد شود.
سوالات رایج
- تفاوت افسردگی و اضطراب پس از زایمان چیست؟
افسردگی عمدتاً با غم، گناه و بی‌علاقگی همراه است، در حالی که اضطراب شامل نگرانی شدید، حملات پانیک و افکار وسواسی است. - آیا پدران هم دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند؟
بله، حدود ۴٪ از پدران در سال اول تولد فرزند دچار افسردگی می‌شوند. - دیسفوریای پس از زایمان چیست؟
همان غم زایمان (Baby Blues) است که چند روز پس از زایمان شروع شده و معمولاً بدون درمان رفع می‌شود. - چگونه می‌توان به کسی که افسردگی پس از زایمان دارد کمک کرد؟
گوش دادن، حمایت عاطفی، کمک به کارهای خانه و تشویق او به دریافت کمک حرفه‌ای از راه‌های مفید هستند.
سخن پایانی
افسردگی پس از زایمان یک اختلال خلقی رایج است که قابل درمان می‌باشد. شما مقصر نیستید و تنها نیستید. دریافت کمک اولین گام به سوی بهبودی است.
منابع: clevelandclinic، nhs
