هپاتیت B یک عفونت جدی کبدی است که توسط ویروس هپاتیت ب ایجاد می‌شود. در بیشتر افراد، هپاتیت B کوتاه‌مدت یا حاد است و کمتر از شش ماه طول می‌کشد. اما در برخی افراد، عفونت بیش از شش ماه طول می‌کشد و به آن هپاتیت B مزمن می‌گویند. سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند، حدود ۲۵۴ میلیون نفر با عفونت مزمن هپاتیت B زندگی می‌کردند، و هر ساله ۱.۲ میلیون مورد عفونت جدید رخ می‌دهد. واکسن هپاتیت B می‌تواند از ابتلا به ویروس جلوگیری کند. این واکسن تقریباً ۱۰۰٪ محافظت در برابر ویروس فراهم می‌کند.
علائم هپاتیت ب
علائم هپاتیت B حاد می‌توانند خفیف یا شدید باشند. این علائم معمولاً ۱ تا ۴ ماه پس از ابتلا به ویروس ظاهر می‌شوند، اما ممکن است حتی دو هفته پس از ابتلا نیز مشاهده شوند. برخی افراد، به‌ویژه کودکان ، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. علائم هپاتیت B ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در ناحیه شکم (زیر دنده‌ها، سمت راست)
- ادرار تیره‌رنگ
- تب
- درد مفاصل
- کاهش اشتها
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف و خستگی شدید
- یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
- درد شکم
- در موارد شدید، هپاتیت حاد می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود که کشنده است.
راه های انتقال هپاتیت ب
هپاتیت B در اثر ویروس هپاتیت B (HBV) ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این ویروس از طریق سرفه یا عطسه منتقل نمی‌شود. راه‌های معمول انتقال ویروس HBV شامل موارد زیر است:
- رابطه جنسی: اگر بدون استفاده از کاندوم با فرد آلوده رابطه جنسی داشته باشید، امکان انتقال وجود دارد. این ویروس از طریق خون، بزاق، مایع منی یا ترشحات واژن فرد آلوده وارد بدن شما می‌شود.
- استفاده مشترک از سوزن و سرنگ: HBV به‌راحتی از طریق سوزن و سرنگ آلوده منتقل می‌شود . افرادی که از مواد مخدر تزریقی استفاده می‌کنند و وسایل تزریق را به‌صورت مشترک مصرف می‌کنند، در معرض خطر بالای ابتلا به هپاتیت B هستند.
- تزریق اتفاقی با سوزن آلوده: هپاتیت B برای پزشکان، پرستاران و کارکنان کادر درمان که با خون انسان در تماس هستند، یک نگرانی جدی است.
- انتقال از مادر به نوزاد در هنگام زایمان: مادران باردار آلوده می‌توانند ویروس را در هنگام زایمان به نوزاد خود منتقل کنند. اما در اکثر موارد، واکسیناسیون نوزاد می‌تواند از ابتلا به عفونت جلوگیری کند.
- خالکوبی و سوراخ کردن بدن با ابزار غیربهداشتی
- تماس با خون، بزاق، مایع قاعدگی، ترشحات واژن یا منی فرد مبتلا
- انتقال جنسی در افراد واکسینه‌نشده دارای شرکای جنسی متعدد
- ویروس هپاتیت B می‌تواند تا ۷ روز در خارج از بدن زنده بماند و در این مدت می‌تواند فردی که واکسینه نشده است را آلوده کند. دوره نهفتگی بیماری از ۳۰ تا ۱۸۰ روز متغیر است ، اما معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ روز پس از عفونت، ویروس قابل شناسایی می‌شود.
تفاوت هپاتیت B حاد و هپاتیت B مزمن
- هپاتیت B حاد: کمتر از ۶ ماه طول می‌کشد. سیستم ایمنی بدن معمولاً می‌تواند ویروس را از بدن پاک کند. اکثر بزرگسالانی که به ویروس آلوده می‌شوند، به‌طور کامل بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی از مبتلایان ممکن است دچار عفونت مزمن شوند .
- هپاتیت B مزمن: بیش از ۶ ماه طول می‌کشد. زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن قادر به مقابله با ویروس نباشد. ممکن است تا آخر عمر باقی بماند و منجر به بیماری‌های جدی مانند سیروز کبدی و سرطان کبد شود. برخی از مبتلایان علائم خاصی ندارند، درحالی‌که برخی خستگی مزمن و علائم خفیف هپاتیت حاد دارند. هرچه فرد در سن پایین‌تری به این بیماری مبتلا شود، احتمال مزمن شدن عفونت بیشتر است، به‌ویژه برای نوزادان و کودکان زیر ۵ سال.
عوارض هپاتیت ب
- سیروز (زخم کبدی): التهاب مزمن کبد می‌تواند منجر به زخم‌های دائمی (سیروز) شود که باعث اختلال در عملکرد کبد خواهد شد.
- سرطان کبد: افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند.
- نارسایی کبد: در موارد شدید، فعالیت کبد به‌طور ناگهانی متوقف می‌شود ، و برای زنده ماندن فرد نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.
همزمانی هپاتیت B و ایدز
حدود ۱٪ از افراد مبتلا به هپاتیت B (۲.۷ میلیون نفر) به HIV نیز مبتلا هستند. شیوع جهانی HBV در میان افراد مبتلا به HIV حدود ۷.۴٪ است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه کرده است که همه افراد مبتلا به HIV بدون در نظر گرفتن شدت بیماری، تحت درمان قرار بگیرند. داروی Tenofovir که به‌عنوان درمان خط اول برای HIV توصیه می‌شود، در برابر هپاتیت B نیز فعال است.
تشخیص هپاتیت ب
هپاتیت B را نمی‌توان صرفاً از روی علائم از سایر انواع هپاتیت تمایز داد. بنابراین تأیید آزمایشگاهی ضروری است. آزمایش‌های خونی متعددی برای تشخیص و نظارت بر بیماران مبتلا به هپاتیت B در دسترس هستند:
تعیین نوع عفونت (حاد یا مزمن): ارزیابی پیشرفت بیماری کبدی به کمک سونوگرافی، فیبرو اسکن و آزمایش‌های کبدی
طبق گزارش WHO تنها ۱۳٪ از افراد مبتلا به هپاتیت B، از عفونت خود آگاه هستند. فقط ۳٪ از افراد مبتلا (۷ میلیون نفر) تحت درمان قرار گرفته‌اند.
درمان هپاتیت B
برای هپاتیت B حاد درمان خاصی وجود ندارد. درمان شامل استراحت، تغذیه مناسب و مصرف مایعات کافی است. هپاتیت B مزمن می‌تواند با داروهای خوراکی مانند تنوفوویر (Tenofovir) و انتکاویر (Entecavir) درمان شود. درمان می‌تواند پیشرفت سیروز را کند کند، خطر سرطان کبد را کاهش دهد، بهبود طولانی‌مدت را افزایش دهد و بیشتر بیماران باید تا آخر عمر تحت درمان باقی بمانند.
پیشگیری از هپاتیت B
- واکسن هپاتیت B بهترین راه پیشگیری از این عفونت است. واکسن معمولاً در دو نوبت با فاصله یک ماه یا در سه یا چهار نوبت در شش ماه تزریق می‌شود. تمام نوزادان باید واکسن را ظرف ۲۴ ساعت پس از تولد دریافت کنند. دوزهای تقویتی طی چند هفته بعد تزریق می‌شوند. افراد واکسینه‌شده نیازی به دوز تقویتی بعد از سه‌مرحله‌ای ندارند. ایمنی واکسن برای حداقل ۲۰ سال باقی می‌ماند و احتمالاً مادام‌العمر است.
- استفاده از کاندوم و کاهش تعداد شرکای جنسی
- استفاده نکردن از سوزن و وسایل تزریق مشترک
- شستن دست‌ها پس از تماس با خون یا مایعات آلوده
منابع: mayoclinic، who
