هپاتیت C یک عفونت ویروسی و از خانواده هپاتیت است که باعث التهاب و آسیب به کبد می‌شود. شما زمانی به این عفونت مبتلا می‌شوید که در تماس با خون آلوده به ویروس هپاتیت C (HCV) قرار بگیرید. هپاتیت C می‌تواند حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (بلندمدت) باشد. پزشکان توصیه می‌کنند که همه افراد ۱۸ سال به بالا آزمایش غربالگری هپاتیت C انجام دهند تا قبل از آسیب جدی به کبد، تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرند. تخمین زده می‌شود که در سراسر جهان ۵۰ میلیون نفر به عفونت مزمن هپاتیت C مبتلا هستند و هر ساله حدود ۱ میلیون مورد جدید ثبت می‌شود.
انواع هپاتیت سی
- هپاتیت C حاد: عفونتی کوتاه‌مدت است. ممکن است بدون علائم باشد. اگر علائم ظاهر شوند، بدن شما ممکن است حداکثر تا شش ماه ویروس را از بین ببرد و عفونت خودبه‌خود برطرف شود.
- هپاتیت C مزمن: زمانی رخ می‌دهد که بدن قادر به مقابله با ویروس نباشد . در این شرایط، فرد به ویروس مبتلا است اما یا علائمی ندارد یا علائم خفیفی دارد . حدود ۲۰٪ تا ۳۰٪ از افراد مبتلا به هپاتیت C مزمن دچار سیروز کبدی می‌شوند که این حالت می‌تواند به سرطان کبد یا نارسایی کبد منجر شود.
علائم هپاتیت C چیست؟
اکثر افراد مبتلا به هپاتیت C هیچ علائمی ندارند. در برخی موارد، افراد مبتلا به هپاتیت C حاد علائم مشابه سرماخوردگی یا آنفولانزا را تجربه می‌کنند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- درد شکم
- درد عضلانی و بدن‌درد
- ادرار تیره‌رنگ
- خستگی شدید
- تب
- مدفوع خاکستری یا کم‌رنگ
- زردی (یرقان)
- درد مفاصل
- کاهش اشتها
- حالت تهوع و استفراغ
- علائم هپاتیت C مزمن
- علائم هپاتیت C مزمن ممکن است طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها ظاهر شوند. معمولاً اولین علائم، نشانه‌های سیروز کبدی هستند، که شامل موارد زیر می‌شوند:
- گیجی و تغییرات رفتاری ناشی از انسفالوپاتی کبدی
- خونریزی شدید (هموراژی)
- زردی (یرقان)
- درد در سمت چپ بالای شکم
- قرمزی یا تیرگی کف دست‌ها
- رگ‌های خونی کوچک و عنکبوتی‌شکل روی پوست (آنژیومای عنکبوتی)
- تورم شکم و افزایش وزن بی‌دلیل ناشی از تجمع مایعات (آسیت)
- استفراغ خون، به دلیل خونریزی ناشی از واریس مری
هپاتیت C چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس هپاتیت C از طریق تماس با خون فرد آلوده منتقل می‌شود. رایج‌ترین روش انتقال، استفاده مشترک از سوزن در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی است. اما، عوامل خطر دیگری نیز برای انتقال ویروس وجود دارند، از جمله:
- دریافت خون یا پیوند عضو قبل از ۱۹۹۲
- دیالیز کلیه
- تماس با خون یا سوزن آلوده در محیط‌های کاری (مانند کادر درمانی)
- ابتلا به HIV
- خالکوبی یا سوراخ کردن بدن با تجهیزات غیراستریل
- استفاده مشترک از تیغ یا مسواک فرد آلوده
- رابطه جنسی با فرد مبتلا به هپاتیت C ، به‌ویژه اگر فرد دیگر HIV داشته باشد
- متولد شدن از مادری که ویروس هپاتیت C دارد
- استفاده مجدد یا استریل نکردن مناسب تجهیزات پزشکی، به‌ویژه سوزن‌ها و سرنگ‌ها
- استفاده مشترک از سرنگ و تجهیزات تزریقی توسط مصرف‌کنندگان مواد مخدر
- رابطه جنسی منجر به تماس با خون، به‌ویژه بین مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند (MSM) یا افراد دارای شرکای جنسی متعدد
- هپاتیت C از طریق شیر مادر، غذا، آب یا تماس‌های روزمره مانند بغل کردن، بوسیدن یا استفاده مشترک از غذا و نوشیدنی منتقل نمی‌شود.
چگونه پزشکان هپاتیت C را تشخیص می‌دهند؟
پزشکی که مشکوک به هپاتیت C باشد، ابتدا درباره علائم و سابقه پزشکی شما سوال می‌پرسد. همچنین، پزشک ممکن است معاینه فیزیکی انجام دهد و علائم آسیب کبدی از جمله تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها و تورم در پاها، مچ‌ها یا شکم را بررسی کند. آزمایش‌هایی که ممکن است پزشک تجویز کند، شامل موارد زیر است:
- آزمایش آنتی‌بادی هپاتیت C: مشخص می‌کند که آیا بدن شما قبلاً با این ویروس تماس داشته است.
- آزمایش RNA هپاتیت C: بررسی می‌کند که آیا ویروس فعال و در حال تکثیر است.
- آزمایش ژنوتیپ: شناسایی نوع ویروس برای تعیین برنامه درمانی.
- تست عملکرد کبد: بررسی سلامت کلی کبد.
- الاستوگرافی گذرا: نوعی سونوگرافی برای اندازه‌گیری میزان آسیب و سفتی کبد.
تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از آسیب جدی به کبد جلوگیری کند و سلامت طولانی‌مدت را بهبود ببخشد. حدود ۳۰٪ از افراد آلوده (۱۵ تا ۴۵٪) طی ۶ ماه بدون نیاز به درمان، این ویروس را از بدن خود پاک می‌کنند. اما ۷۰٪ از افراد (۵۵ تا ۸۵٪) دچار عفونت مزمن هپاتیت C می‌شوند. ۱۵ تا ۳۰٪ از افراد مبتلا به عفونت مزمن، ظرف ۲۰ سال به سیروز کبدی دچار می‌شوند.
هپاتیت C چگونه درمان می‌شود؟
متداول‌ترین درمان برای هپاتیت C مزمن، داروهای ضدویروسی مستقیم (DAA) هستند. این داروها میزان ویروس را در بدن کاهش می‌دهند و در اکثر موارد عفونت را کاملاً درمان می‌کنند.
هپاتیت C با داروهای ضدویروسی مؤثر قابل درمان است. داروهایی مانند سوفوسبوویر (Sofosbuvir) و داکلاتاسویر (Daclatasvir) برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند. درمان با داروهای DAAs معمولاً ۱۲ تا ۲۴ هفته طول می‌کشد و بیش از ۹۵٪ از مبتلایان را درمان می‌کند. برخی افراد بدون درمان، با واکنش ایمنی قوی از عفونت پاک می‌شوند. افراد مبتلا به هپاتیت C باید از مصرف الکل پرهیز کنند و رژیم غذایی سالمی داشته باشند.
آیا هپاتیت C قابل پیشگیری است؟
از آنجا که هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد ، پیشگیری شامل اجتناب از تماس با ویروس است. روش‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:
- ایمن‌سازی تزریق‌های پزشکی و دفع ایمن سوزن‌ها و زباله‌های پزشکی
- ارائه خدمات کاهش آسیب برای مصرف‌کنندگان مواد مخدر، شامل برنامه‌های تعویض سرنگ و مشاوره ترک اعتیاد
- بررسی خون‌های اهدایی برای ویروس هپاتیت C و سایر ویروس‌ها
- آموزش کارکنان بهداشت
- استفاده از کاندوم هنگام رابطه جنسی برای کاهش خطر انتقال
عوارض هپاتیت C چیست؟
مهم‌ترین عارضه سیروز کبدی است که می‌تواند به بیماری‌های جدی مانند نارسایی کبدی و سرطان کبد منجر شود.
آیا کبد می‌تواند از آسیب‌های هپاتیت C بهبود یابد؟
بله، حدود ۲۵٪ از افراد مبتلا به هپاتیت C حاد، بدون درمان کاملاً بهبود می‌یابند. همچنین، درمان می‌تواند هپاتیت C مزمن را به‌طور کامل درمان کند، به‌شرطی که قبل از آسیب شدید کبدی تشخیص داده شود.
آیا هپاتیت C واکسن دارد؟
خیر، فعلا واکسنی برای هپاتیت C موجود نیست، زیرا این ویروس جهش‌های زیادی دارد که تولید واکسن را دشوار کرده است.
کلام آخر
هپاتیت C با دارو قابل درمان است. اگر زود تشخیص داده شود، از آسیب جدی کبد جلوگیری می‌شود. پزشک شما می‌تواند به شما در جلوگیری از انتقال مجدد و محافظت از کبد کمک کند.
منابع: who، clevelandclinic
