فردی که دچار عفونت ادراری است، هنگام ادرار احساس سوزش یا علائم ناخوشایند دیگری تجربه می‌کند. عفونت ادراری نوعی عفونت باکتریایی است که بر دستگاه ادراری تأثیر می‌گذارد. اغلب آن‌ها توسط باکتری‌های E. coli ایجاد می‌شوند، اما گاهی باکتری‌های دیگر نیز در آن نقش دارند. عفونت زمانی بروز می‌کند که باکتری‌ها از طریق مجرای ادراری وارد سیستم ادراری شوند. UTI می‌تواند بر مجرای ادرار، مثانه، کلیه‌ها یا حالب‌ها (لوله‌هایی که کلیه‌ها را به مثانه وصل می‌کنند) تأثیر بگذارد.
علائم عفونت ادراری چیست؟
افراد مبتلا به عفونت ادراری ممکن است یکی یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کنند:
- احساس درد یا سوزش هنگام ادرار
- ادرار کردن بیشتر از حد معمول
- احساس فوریت زیاد برای ادرار
- خروج مقدار کمی ادرار با وجود نیاز شدید
- ناراحتی در ناحیه پایین شکم
- حس عدم تخلیه کامل مثانه
- وجود خون در ادرار
فقط وجود باکتری در ادرار به تنهایی به معنای عفونت ادراری نیست. اگر فردی باکتری در ادرار داشته باشد ولی بدون هیچ‌گونه علامت ادراری، این حالت “باکتریوری بدون علامت” نامیده می‌شود و معمولاً نیاز به درمان ندارد. در شرایط خاص، مانند دوران بارداری یا قبل از برخی جراحی‌های اورولوژی، ممکن است غربالگری برای باکتریوری انجام شود.
چرا عفونت ادراری در زنان بیشتر از مردان شایع است؟
مجرای ادراری زنان کوتاه‌تر است و از مثانه تا نزدیکی واژن امتداد دارد. این فاصله کم باعث می‌شود باکتری‌ها راحت‌تر به مثانه برسند. دهانه مجرای ادراری در زنان به مقعد نزدیک‌تر است، جایی که باکتری‌های روده‌ای بیشتری هستند. به نظر می رسد روده و مدفوع منبع اصلی باکتری‌های بیماری‌زا برای سیستم ادراری باشند. در مقابل، مردان دارای مجرای ادراری بلندتری هستند، که از مثانه تا نوک آلت تناسلی امتداد دارد و فاصله بیشتری از مقعد دارد، بنابراین احتمال آلودگی باکتریایی کمتر است. اما مردانی که دارای پروستات شان بزرگ شده، بیشتر در معرض UTI قرار دارند.
مواردی که در زنان احتمال ابتلا به UTI را افزایش می‌دهد، شامل رابطه جنسی، ورود به دوران یائسگی (به علت تغییرات فلور و سطح استروژن) و استفاده از دیافراگم‌های ضد بارداری یا اسپرم‌کش‌ها (تغییر محیط باکتریایی طبیعی اطراف مجرای ادراری و افزایش احتمال عفونت) است.
عفونت‌های ادراری چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
بسیاری از افراد پس از مشاهده علائمی مانند سوزش یا تکرر ادرار به پزشک مراجعه می‌کنند. برای تشخیص UTI، وجود هم‌زمان علائم و نتیجه مثبت آزمایش ادرار لازم است. برخی از افراد ممکن است قبل از دریافت جواب آزمایش، تحت درمان قرار بگیرند، به‌ویژه اگر علائم واضحی داشته باشند و این اولین یا یکی از معدود دفعات ابتلای آن‌ها باشد. اما اگر زنی به‌طور مکرر دچار UTI شود (بیش از ۲ بار در ۶ ماه یا بیش از ۳ بار در سال)، باید نمونه ادرار جهت کشت و بررسی دقیق‌تر داده شود.
درمان عفونت ادراری در زنان
عفونت ادراری اصولا باکتریایی است و معمولا با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. ماکروبید (Macrobid)، باکتریم (Bactrim) و فسفومایسین (Fosfomycin) جزو آنتی‌بیوتیک‌های خط اول هستند. تنها درصورتی که بیمار به این داروها حساسیت داشته باشد یا سابقه مقاومت دارویی داشته باشد، از آنتی‌بیوتیک‌های دیگر استفاده می‌کنیم. مشکل مقاومت آنتی‌بیوتیکی زمانی ایجاد می‌شود که داروها به خوبی عمل نکنند، چون باکتری‌ها در برابر آن مقاوم شده‌اند. به همین دلیل، مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها باید خودداری شود.
🔹 روش‌های جایگزین برای پیشگیری در زنان با عفونت‌های مکرر:
- کرم‌های واژینال استروژن یا قرص‌هایی هستند که چند بار در هفته داخل واژن استفاده می‌شوند.
- استروژن پی‌اچ و فلور طبیعی واژن را بازسازی می‌کند.
- زغال‌اخته از چسبیدن باکتری‌ها به‌ویژه E. coli به دیواره دستگاه ادراری جلوگیری می‌کنند.
چطور می‌توان از عفونت‌های ادراری پیشگیری کرد؟
با انجام این روش ها ممکن است میزان ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهید:
- ⭐ آب کافی بنوشید: ۶ تا ۸ لیوان در روز توصیه می‌شود. نوشیدن زیاد مایعات مثانه را شستشو می‌دهد و باکتری‌ها را دفع می‌کند.
- ⭐ به موقع ادرار کنید: ادرار کردن منظم از انباشته‌شدن باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. هر ۳ تا ۴ ساعت یک‌بار ادرار کردن معمولا مناسب است. نگه‌داشتن زیاد ادرار خطر عفونت ادراری را افزایش می‌دهد.
- ⭐ بعد از رابطه جنسی ادرار کنید: تخلیه مثانه بعد از نزدیکی از انتقال باکتری‌ها به مجرای ادراری جلوگیری می‌کند.
- ⭐ مکمل زغال‌اخته مصرف کنید
- ⭐ بهداشت مناسب را رعایت کنید: هنگام پاک کردن با دستمال توالت، از جلو به عقب پاک کنید. این کار از انتقال باکتری‌های مقعدی به مجرای ادراری جلوگیری می‌کند.
- ⭐ به متخصص مراجعه کنید: اگر زنی هستید که به‌طور مکرر دچار عفونت‌های ادراری می‌شوید، ارجاع به متخصص ممکن است کمک‌کننده باشد.
چند نوع عفونت ادراری داریم؟
عفونت مجاری ادراری (UTI) نوعی عفونت است که اعضای تولید، حمل و دفع ادرار از بدن را درگیر می‌کند. پزشکان معمولاً عفونت مجاری ادراری را به دو دسته تقسیم می‌کنند:
🔸 عفونت‌های قسمت پایینی مجاری ادراری: این نوع شامل عفونت مثانه است که با نام سیستیت (Cystitis) شناخته می‌شود. عفونت معمولاً توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که به‌طور طبیعی در روده زندگی می‌کنند. این باکتری‌ها از ناحیه مقعد به مجرای ادرار و سپس به مثانه منتقل شده، در آنجا تکثیر یافته و باعث عفونت می‌شوند.
🔸 عفونت‌های قسمت بالایی مجاری ادراری: این نوع شامل حالب‌ها و کلیه‌ها است و معمولاً پیلونفریت (Pyelonephritis) یا عفونت کلیه نامیده می‌شود. این عفونت‌ها زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از مثانه به سمت بالا حرکت کرده و به کلیه برسند. گاهی اوقات نیز باکتری‌ها از قسمت‌های دیگر بدن وارد جریان خون شده و در کلیه‌ها مستقر می‌شوند.
🔸 در دوران بارداری، تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومیکی می‌توانند خطر بروز سیستیت و پیلونفریت را در زنان باردار افزایش دهند. عفونت مثانه یا کلیه در زمان بارداری می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد زیرا ممکن است منجر به انقباضات زودرس، زایمان زودرس یا حتی سقط یا مرگ نوزاد شود.
مدت زمان بهبودی
با درمان مناسب، اکثر عفونت‌های ساده مجاری ادراری طی ۲ تا ۳ روز بهبود می‌یابند. رفع کامل علائم عفونت کلیه ممکن است چند روز طول بکشد.
کلام آخر
پس از درمان کامل سیستیت (عفونت مثانه)، امکان عود مجدد در حدود ۲۰٪ زنان وجود دارد. اگر فردی دو بار دچار عفونت شود، خطر ابتلای سوم به حدود ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. اگر زنی در یک سال سه بار یا بیشتر به سیستیت مبتلا شود و ساختار طبیعی مجاری ادراری او سالم باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک پیشگیری‌کننده برای استفاده منظم تجویز کند تا احتمال ابتلای مجدد را کاهش دهد.
منابع: yalemedicine، health.harvard
