سرطان دهانه رحم رشد سلول‌های غیرطبیعی در پوشش داخلی دهانه رحم است. سرطان دهانه رحم چهارمین سرطان شایع در میان زنان جهان است، اما در صورت تشخیص در مراحل اولیه و درمان سریع، قابل درمان است. از زمانی که «برنامه ملی غربالگری دهانه رحم» و برنامه ملی واکسیناسیون HPV آغاز شد، بروز سرطان دهانه رحم به طور قابل توجهی در آمریکا کاهش یافته است. تقریبا تمام موارد سرطان دهانه رحم ناشی از عفونت ویروس HPV است؛ ویروسی که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. با انجام منظم غربالگری‌های سرطان دهانه رحم (مانند تست پاپ اسمیر) و دریافت واکسن گارداسیل، می‌توان خطر ابتلا به این سرطان را کاهش داد.
انواع سرطان دهانه رحم چیست؟
دو نوع اصلی سرطان دهانه رحم سرطان سلول سنگفرشی (٨٠٪ تا ٩٠٪ موارد) و آدنوکارسینوم (١٠٪ تا ٢٠٪ موارد) است. گاهی ممکن است ترکیبی از هر دو نوع وجود داشته باشد.
علائم سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه معمولاً علائمی ندارد و تشخیص آن دشوار است. تنها راه شناسایی وجود سلول‌های غیرطبیعی که ممکن است به سرطان منجر شوند، انجام آزمایش غربالگری دهانه رحم است. اگر این تغییرات اولیه به سرطان تبدیل شود، شایع‌ترین علائم آن شامل موارد زیر است:
- خونریزی واژینال بین پریودها
- خونریزی قاعدگی طولانی‌تر یا سنگین‌تر از حد معمول
- درد هنگام مقاربت
- خونریزی بعد از مقاربت
- درد لگن
- تغییر در ترشحات واژینال، مانند افزایش ترشح یا تغییر رنگ و بو
- خونریزی واژینال بعد از یائسگی
علل سرطان دهانه رحم
تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم ناشی از انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که بزرگترین عامل خطر برای سرطان دهانه رحم محسوب می‌شود. دیگر عوامل خطر شامل سیگار کشیدن و دود غیرمستقیم سیگار و ضعف سیستم ایمنی است. حدود ۸ نفر از هر ۱۰ زن در طول زندگی خود به نوعی از HPV مبتلا می‌شوند. اکثر زنانی که به HPV آلوده می‌شوند هرگز به سرطان دهانه رحم دچار نمی‌شوند. تنها برخی از انواع HPV منجر به سرطان دهانه رحم می‌شوند.
تشخیص سرطان دهانه رحم
اگر نتایج آزمایش غربالگری نشان‌دهنده علائم سرطان باشد، به متخصص برای انجام آزمایش‌های تکمیلی ارجاع داده می‌شوید.
کولپوسکوپی با نمونه‌برداری (بیوپسی)
کولپوسکوپی مشخص می‌کند که سلول‌های غیرطبیعی در کجای دهانه رحم قرار دارند و چه شکلی هستند. در این روش وسیله‌ای به نام اسپکولوم داخل واژن قرار داده می‌شود. پزشک توسط کولپوسکوپ (که دستگاهی بزرگنمایی‌کننده شبیه دوربین دوچشمی است) دهانه رحم را مشاهده می‌کند. اگر ناحیه‌ای مشکوک باشد، نمونه‌ای از بافت برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
برداشت با حلقه الکتریکی (LLETZ) یا نمونه‌برداری مخروطی
اگر آزمایش‌ها تغییرات پیش‌سرطانی نشان دهند، برداشتن ناحیه تغییر یافته با روش LLETZ یا بیوپسی مخروطی انجام می‌شود. معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و رایج‌ترین روش برای برداشتن ناحیه مورد نظر است. بیوپسی مخروطی برای بررسی سلول‌های غیرطبیعی غددی یا سرطان‌های مرحله اولیه توصیه می‌شود.
غربالگری سرطان دهانه رحم
در بسیاری از کشورهای جهان برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم، از غربالگری استفاده می شود که متاسفانه در ایران انجام نمی شود و تنها راه پیشگیری و کنترل روابط است. بهتر است خانم های بالای ۲۵ سال نیز از تست پاپ اسمیر برای سنجش سرطان دهانه رحم استفاده کنند. همچنین واکسیناسیون با واکسن گارداسیل (۹ و ۴ ظرفیتی) توصیه می شود که بتوان از بروز این بیماری جلوگیری کرد.
ارتباط HPV با سرطان دهانه رحم
بیش از ۱۰۰ نوع HPV وجود دارد که حدوداً ۱۲ نوع از آن‌ها می‌توانند منجر به سرطان شوند. واکسن HPV می‌تواند از ابتلا به سویه‌هایی از ویروس که تا ۹۰٪ سرطان‌ها را ایجاد می‌کنند جلوگیری کند.
چه کسانی در معرض خطر سرطان دهانه رحم هستند؟
برخی عوامل خطر شامل عدم انجام منظم پاپ اسمیر، ابتلا به HPV، شروع فعالیت جنسی از سنین پایین، داشتن شرکای جنسی متعدد، سیگار کشیدن، ابتلا به HIV و ضعف سیستم ایمنی است. برخی عوامل هم مانند سابقه خانوادگی سرطان دهانه رحم از کنترل ما خارج هستند.
عوارض سرطان دهانه رحم
در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، ممکن است این بیماری باعث عوارضی مانند درد، تغییرات ادراری و روده‌ای، آسیب به کلیه (نارسایی کلیوی)، لخته‌های خونی، خونریزی از واژن، رکتوم یا مثانه، ناباروری یا مشکلات بارداری و عوارض ناشی از درمان مانند تهوع، استفراغ، ضعف و مشکلات جنسی شود.
مراحل سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم در ۴ مرحله دسته‌بندی می‌شود:
- مرحله ۱: فقط در دهانه رحم محدود است.
- مرحله ۲: به بیرون از دهانه رحم و رحم گسترش یافته، اما هنوز به دیواره لگن نرسیده است.
- مرحله ۳: به بخش پایینی واژن یا دیواره لگن و گره‌های لنفاوی رسیده است.
- مرحله ۴: به اندام‌های دیگر مثل مثانه، راست‌روده، استخوان یا ریه‌ها گسترش یافته است.
درمان سرطان دهانه رحم چگونه انجام می‌شود؟
انتخاب روش درمان بستگی به عوامل متعددی مانند مرحله بیماری، سن، وضعیت سلامتی و تصمیم فرد برای بچه‌دار شدن دارد. روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- پرتودرمانی (اشعه درمانی خارجی یا براکی‌تراپی)
- شیمی‌درمانی
- جراحی (برداشتن تومور، لیزر جراحی، سرمادرمانی، هیسترکتومی، تراکلکتومی و برداشت لگنی)
- درمان هدفمند (داروهای ویژه‌ای برای تخریب سلول‌های سرطان)
- ایمنوتراپی (تقویت سیستم ایمنی بدن)
آیا سرطان دهانه رحم به طور کامل قابل درمان است؟
بله، خصوصاً اگر زود تشخیص داده شود. با این حال، واژه “بهبود” یا “خاموشی بیماری (رمیشن)” بیشتر استفاده می‌شود چون احتمال عود بیماری وجود دارد.
آیا برای مرحله اول سرطان به شیمی‌درمانی نیاز است؟
خیر، در مرحله ۱ معمولاً جراحی گزینه اصلی درمان است. تنها در برخی موارد شیمی‌درمانی هم توصیه می‌شود.
آیا سرطان دهانه رحم در مرحله ۴ قابل درمان است؟
درمان قطعی در این مرحله کمتر محتمل است، ولی درمان‌هایی برای بهبود کیفیت زندگی و گاهی دست‌یابی به رمیشن وجود دارد.
سرطان دهانه رحم تا چه مدت ممکن است بدون علامت بماند؟
از زمان ایجاد تغییرات سلولی تا تبدیل به سرطان ممکن است ۳ تا ٧ سال طول بکشد. غربالگری منظم می‌تواند باعث شناسایی زودهنگام تغییرات شود.
چگونه می‌توان از سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم انجام معاینات منظم و تست‌های پاپ اسمیر، دریافت واکسن HPV، استفاده از کاندوم یا سایر روش‌های محافظتی هنگام رابطه جنسی، کاهش تعداد شرکای جنسی و ترک سیگار و محصولات تنباکو توصیه می شود.
کلام آخر
بیشترین میزان بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم در کشورهای کم‌درآمد و متوسط رخ می‌دهد، که بازتابی از نابرابری‌های عمده ناشی از دسترسی نداشتن به واکسیناسیون ملی HPV، غربالگری دهانه رحم و خدمات درمانی، همچنین عوامل اجتماعی و اقتصادی است.
منابع: cancer، who، clevelandclinic
