سرطان تخمدان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در تخمدان یا لوله‌های فالوپ شروع به رشد و تکثیر خارج از کنترل می‌کنند. سرطان تخمدان یک تومور بدخیم در یک یا هر دو تخمدان است. گرچه انواع مختلفی از سرطان تخمدان وجود دارد، اما سه نوع اپی‌تلیال شایع (حدود ۹۰٪ موارد)، نوع سلول زایای تخمدانی (حدود ۴٪ موارد) و نوع نادر استرومایی رایج تر هستند. میانگین سن تشخیص سرطان تخمدان در حدود ۶۴ سالگی است.
علائم سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان ممکن است قبل از بروز هرگونه علامت به شکم گسترش یابد، به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن دشوار است. برخی از علائم شامل موارد زیر هستند:
- درد، ناراحتی یا احساس پری در لگن یا شکم
- تغییر در عادات غذایی، سریع سیر شدن و کاهش اشتها
- ترشحات واژینال یا خونریزی غیرطبیعی، به‌ویژه در خارج از چرخه طبیعی قاعدگی یا پس از یائسگی
- تغییر در حرکات روده مانند اسهال یا یبوست
- افزایش اندازه شکم
- نفخ شکم
- احساس سیری سریع یا دشواری در خوردن
- تکرر ادرار یا احساس فوریت در ادرار
- درد در ناحیه پشت، شکم یا لگن
- یبوست یا اسهال
- بی‌نظمی در قاعدگی
- خستگی
- درد هنگام رابطه جنسی
- کاهش یا افزایش وزن بی‌دلیل
این علائم ممکن است به دلایل دیگر نیز ظاهر شوند، اما اگر هر یک از آنها را تجربه می‌کنید، با پزشک خود مشورت نمایید.
علت سرطان تخمدان چیست؟
علت دقیق سرطان تخمدان هنوز مشخص نشده، اما برخی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند. عوامل خطر شامل موارد زیر است:
- سن (خطر بعد از ۵۰ سالگی افزایش می‌یابد)
- چاقی
- سابقه خانوادگی سرطان تخمدان یا داشتن جهش ژنی مانند BRCA1 یا BRCA2 یا سندرم لینچ
- بچه نداشتن یا زایمان در سنین بالا
- اندومتریوز
- زود شروع شدن پریودی (قبل از ۱۲ سالگی) و یائسگی دیرهنگام
- استفاده از درمان جایگزینی هورمون فقط با استروژن یا درمان‌های ناباروری
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند، شامل استفاده چند ساله از قرص‌های ضدبارداری، بستن یا برداشتن لوله‌های فالوپ، بچه‌دار شدن پیش از ۳۵ سالگی و شیردهی هستند.
چگونه سرطان تخمدان تشخیص داده می‌شود؟
با وجود سال‌ها پژوهش، هنوز آزمایش دقیقی برای غربالگری سرطان تخمدان وجود ندارد. به همین علت، تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است. اگر پزشک به وجود سرطان تخمدان مشکوک باشد، سابقه علائم را بررسی کرده و معاینه لگنی انجام می‌دهد تا وجود توده یا رشد غیرطبیعی بررسی شود. سپس ممکن است آزمایش‌های تکمیلی زیر توصیه شود:
- تصویربرداری
- سونوگرافی لگنی
- ام‌آر‌آی (MRI)
- سی‌تی‌اسکن (CT scan)
- پت‌اسکن (PET scan)
- آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی ماده‌ای به نام CA-125 انجام می‌شود. بالا بودن سطح CA-125 می‌تواند نشانه سرطان باشد، اما در برخی افراد با وجود سرطان هم CA-125 طبیعی است. از سوی دیگر، برخی بیماری‌های غیرسرطانی نیز می‌توانند باعث بالا رفتن این ماده شوند. بنابراین تفسیر این آزمایش همزمان با دیگر تست‌ها انجام می‌شود.
- ارزیابی جراحی: پزشک می‌تواند در طول عمل جراحی، سرطان تخمدان را تشخیص دهد. اگر در حین عمل ساختارهای مشکوکی مشاهده شود، همان‌جا نمونه‌برداری یا برداشتن توده انجام می‌شود.
- لاپاروسکوپی: در این جراحی کم تهاجمی، پزشک یک دوربین باریک (لاپاروسکوپ) را از طریق برشی کوچک در شکم وارد می‌کند. از این روش می‌توان برای بررسی، نمونه‌برداری مرحله‌ای (staging) و در برخی موارد، برداشتن تومورهای تخمدان استفاده کرد.
مراحل سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان به ۴ مرحله تقسیم می‌شود:
- مرحله I: فقط در یک تخمدان یا لوله فالوپ (IA)، یا هر دو (IB) وجود دارد. در IC، سرطان به خارج از تخمدان‌ها نیز گسترش یافته است.
- مرحله II: به ناحیه رحم (IIA) یا دیگر ساختارهای لگن (IIB) گسترش یافته است.
- مرحله III: به شکم و غدد لنفاوی گسترش یافته است.
- IIIA: گسترش میکروسکوپی در شکم یا غدد لنفاوی
- IIIB: تومور تا ۲ سانتی‌متر
- IIIC: تومور بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر
- مرحله IV: شدیدترین مرحله است. در IVA، سرطان به نواحی نزدیک ریه رسیده است و در IVB، به گره‌های لنفاوی کشاله ران یا نواحی قفسه سینه گسترش یافته است.
درمان سرطان تخمدان چگونه انجام می‌شود؟
هدف اصلی درمان، حذف کامل یا حداکثری سلول‌های سرطانی است. درمان‌های رایج شامل:
- جراحی: برداشتن تخمدان‌ها و اندام‌های دارای توده‌های سرطانی. ممکن است با لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (جراحی باز با برش شکمی) انجام شود.
- شیمی‌درمانی: داروهایی برای نابودی سلول‌های سرطانی که به‌صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می‌شوند. شیمی‌درمانی از داروهای ضدسرطان برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. بیشتر زنان، پس از جراحی شیمی‌درمانی دریافت می‌کنند تا سلول‌های باقیمانده از بین بروند. برخی زنان، پیش از جراحی شیمی‌درمانی (شیمی‌درمانی نئوادجوانت) دریافت می‌کنند تا تومورها کوچک‌تر شوند و برداشتن آنها راحت‌تر شود. شیمی‌درمانی معمولاً به شکل یک داروی ترکیبی یا گاهی یک داروی تکی و از طریق تزریق وریدی انجام می‌شود.
- درمان هورمونی: در مواردی که رشد سرطان به هورمون وابسته است، مسدود کردن آن به کاهش رشد کمک می‌کند.
- پرتودرمانی: به‌ندرت برای سرطان تخمدان استفاده می‌شود. پرتودرمانی هم ممکن است برای درمان ناحیه لگن یا محل‌هایی که سرطان به آن‌جا گسترش یافته به‌کار رود. می‌تواند به‌صورت تکی یا پس از شیمی‌درمانی انجام شود.
- مراقبت تسکینی (پالیتیو): هدف از مراقبت تسکینی، بهبود کیفیت زندگی از طریق کاهش علائم سرطان است. علاوه بر کاهش سرعت گسترش سرطان، درمان تسکینی می‌تواند درد را کاهش داده و سایر علائم را مدیریت کند. درمان می‌تواند شامل پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا داروهای دیگر باشد.
آیا می‌توان از سرطان تخمدان پیشگیری کرد؟
روش قطعی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد. اما آگاهی از سابقه خانوادگی می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. در صورت داشتن جهش ژنی مانند BRCA، پزشک ممکن است جراحی برداشتن تخمدان پیشگیرانه را توصیه کند. اگر مطمئن نیستید چنین جهشی دارید، از پزشک درباره آزمایش ژنتیک سؤال کنید.
کلام آخر
دریافت تشخیص سرطان، از هر نوعی که باشد، ترسناک است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان مبتلا شده‌اید، ممکن است احساس ناراحتی، نا‌امیدی یا اضطراب داشته باشید. پزشک شما می‌تواند در این دوره سخت همراه‌تان باشد. درباره منابع حمایتی یا گروه‌های آنلاین با او صحبت کنید. همراهی با کسانی که وضعیت مشابهی دارند، می‌تواند در مقابله با احساسات دشوار ناشی از بیماری، بسیار کمک‌کننده باشد.
منابع: cancer، clevelandclinic
