حمله پانیک یک اپیزود ناگهانی از ترس شدید است که باعث بروز واکنش‌های شدید جسمی می‌شود، درحالی‌که هیچ خطر واقعی یا علت مشخصی وجود ندارد. به این بیماری، هراس نیز گفته می شود. حملات پانیک می‌توانند بسیار ترسناک باشند. زمانی که این حملات رخ می‌دهند، ممکن است فکر کنید کنترل خود را از دست داده‌اید، دچار حمله قلبی شده‌اید یا در حال مرگ هستید. بسیاری از افراد در طول زندگی خود تنها یک یا دو حمله پانیک را تجربه می‌کنند و مشکل پس از پایان یک دوره استرس‌زا برطرف می‌شود. حملات پانیک به‌تنهایی خطر جانی ندارند، اما تأثیر منفی قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی دارند.
علائم حملات پانیک
حملات پانیک معمولاً ناگهانی و بدون هشدار آغاز می‌شوند. این حملات می‌توانند در هر زمان مانند هنگام رانندگی، در یک مرکز خرید، در خواب یا حتی وسط یک جلسه کاری رخ دهند. ممکن است حملات پانیک گه‌گاه رخ دهند، یا به‌طور مکرر تجربه شوند. علائم حمله پانیک در افراد مختلف متفاوت است، اما معمولاً در عرض چند دقیقه به بالاترین شدت خود می‌رسند. پس از پایان حمله، احساس خستگی و فرسودگی رایج است. علائم رایج حمله پانیک شامل موارد زیر است:
- احساس وقوع یک اتفاق ناگوار یا خطرناک
- ترس از دست دادن کنترل یا مرگ
- افزایش شدید و سریع ضربان قلب
- تعریق زیاد
- لرزش یا تکان خوردن بدن
- احساس تنگی نفس یا فشار در گلو
- لرز یا گر گرفتگی
- حالت تهوع
- گرفتگی و درد شکم
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سرگیجه، احساس سبکی سر یا ضعف
- احساس بی‌حسی یا گزگز در بدن
- احساس غیرواقعی بودن محیط یا جدایی از خود (Derealization)
یکی از بدترین موارد درباره حملات پانیک، ترس از وقوع حمله‌ای دیگر است. افراد ممکن است چنان از احتمال رخ دادن مجدد این حملات بترسند که از موقعیت‌هایی که ممکن است چنین حمله‌ای ایجاد شود، اجتناب کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم حملات پانیک را تجربه کردید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. هرچند که حملات پانیک بسیار ناراحت‌کننده و ناتوان‌کننده هستند، اما خطر جانی ندارند. مدیریت حملات پانیک بدون کمک حرفه‌ای معمولاً دشوار است. در صورت عدم درمان، این حملات ممکن است شدیدتر و مکرر شوند. علائم حمله پانیک می‌توانند شبیه علائم بیماری‌های جدی دیگری مانند حمله قلبی باشند، بنابراین برای بررسی شرایط خود به پزشک مراجعه کنید.
علل ایجاد حملات پانیک و اختلال پانیک
علت دقیق حملات پانیک و اختلال پانیک مشخص نیست، اما چندین عامل ممکن است در بروز آن‌ها نقش داشته باشند:
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- استرس‌های شدید و ناگهانی
- ویژگی‌های شخصیتی که به استرس حساس‌تر هستند
- تغییر در عملکرد بخش‌های مشخصی از مغز
حملات پانیک ممکن است در ابتدا ناگهانی رخ دهند، اما با گذشت زمان، معمولاً مرتبط با محرک‌های خاصی می‌شوند. برخی محققان معتقدند که حملات پانیک ممکن است مربوط به واکنش طبیعی بدن در شرایط “جنگ یا گریز (Fight-or-Flight)” باشد. به عنوان مثال اگر یک خرس وحشی از شما حمله کند، بدن بلافاصله واکنش نشان داده و باعث افزایش ضربان قلب و تنظیم تنفس می‌شود تا بتوانید فرار کنید. در حمله پانیک، همین واکنش‌های استرس‌زا رخ می‌دهند، اما بدون هیچ خطر واقعی.
عوامل خطر برای ابتلا به اختلال پانیک
حملات پانیک و اختلال پانیک معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند. زنان بیشتر از مردان درگیر این مشکل می‌شوند. مهم‌ترین عواملی که خطر ابتلا به اختلال پانیک را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی حملات پانیک یا اختلال پانیک
- تجربیات استرس شدید، مانند مرگ یا بیماری یک عزیز
- تجربه تروما یا رویدادهای آسیب‌زا، مانند تعرض جنسی یا تصادف شدید
- تغییرات بزرگ در زندگی، مانند طلاق یا تولد یک نوزاد
- مصرف زیاد کافئین یا سیگار کشیدن
- سابقه آزار فیزیکی یا جنسی در کودکی
- عوارض ناشی از حملات پانیک و اختلال پانیک
- در صورت عدم درمان، حملات پانیک و اختلال پانیک می‌توانند تقریباً بر تمام جنبه‌های زندگی تأثیر بگذارند.
عوارض احتمالی پانیک
- توسعه فوبیاهای خاص (مانند ترس از رانندگی یا خروج از خانه)
- مراجعات مکرر به پزشک برای بررسی وضعیت سلامتی
- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی
- مشکلات شغلی یا تحصیلی
- افسردگی و اختلالات روان‌پزشکی دیگر
- افزایش خطر خودکشی یا افکار خودکشی
- سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
- مشکلات مالی ناشی از ناتوانی در کار یا افزایش هزینه‌های درمانی
در برخی افراد، اختلال پانیک ممکن است منجر به آگورافوبیا شود، یعنی اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث اضطراب آن‌ها می‌شود، زیرا از عدم توانایی فرار در هنگام حمله پانیک ترس دارند.
تفاوت بین حمله پانیک و حمله اضطراب چیست؟
حملات اضطرابی معمولاً به‌دلیل یک عامل استرس‌زا مشخص ایجاد می‌شوند و به‌تدریج شدت می‌گیرند. درحالی‌که حملات پانیک ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهند. علائم فیزیکی اضطراب مانند افزایش ضربان قلب یا تنش معده، معمولاً خفیف‌تر از حملات پانیک هستند و برای مدت طولانی‌تری ادامه دارند.
اختلال پانیک چیست؟
اختلال پانیک یک اختلال اضطرابی است که شامل تجربه مکرر حملات پانیک غیرمنتظره می‌شود. از ویژگی‌های اصلی اختلال پانیک این است که حملات بدون هیچ هشدار اولیه و بدون ارتباط با یک عامل محرک بیرونی رخ می‌دهند. همه افرادی که دچار حمله پانیک شده‌اند، اختلال پانیک ندارند.
حمله پانیک چقدر طول می‌کشد؟
معمولاً بین ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد، اما برخی افراد از حملاتی که تا یک ساعت دوام دارند، گزارش داده‌اند.
درمان حملات پانیک و اختلال پانیک
درمان‌های مؤثر شامل روان‌درمانی، دارودرمانی یا ترکیبی از هر دو روش هستند. مدت درمان بسته به شدت علائم متفاوت است.
۱. روان‌درمانی (Talk Therapy)
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): مهم‌ترین روش درمانی برای حملات پانیک است که به شناسایی و اصلاح الگوهای فکری منفی که منجر به پانیک می‌شوند کمک می کند. موجب بهبود واکنش‌های رفتاری برای کاهش شدت حملات پانیک می شود.
- درمان مواجهه‌ای: به‌تدریج فرد را در معرض موقعیت‌هایی که باعث حملات پانیک می‌شوند، قرار می‌دهد. با این روش، فرد یاد می‌گیرد که این موقعیت‌ها خطری ندارند و نیازی به وحشت نیست.
۲. دارودرمانی
- داروهای ضدافسردگی: مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین (Prozac) و پاروکستین (Paxil)، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs) مانند دولوکستین (Cymbalta) و ونلافاکسین (Effexor)
- داروهای ضداضطراب (بنزودیازپین‌ها): آلپرازولام (Xanax) و لورازپام (Ativan)
این داروها اثر آرام‌بخش فوری دارند اما می‌توانند اعتیادآور باشند، بنابراین باید با احتیاط مصرف شوند.
پیشگیری از حملات پانیک
برای مدیریت حملات پانیک و کاهش بروز آن از مصرف کافئین، الکل و مواد محرک اجتناب کنید. ورزش منظم انجام دهید، زیرا تأثیر مثبتی در کاهش استرس دارد. مدیریت استرس و تکنیک‌های آرام‌سازی (مانند مدیتیشن) را تمرین کنید.
چگونه حمله پانیک را کنترل کنیم؟
نفس عمیق بکشید. بدانید که حمله کوتاه است و به‌زودی پایان می‌یابد. عضلات خود را شل کنید. روی محیط اطراف و اتفاقات لحظه حال تمرکز کنید. حملات پانیک قابل کنترل و درمان هستند، و مراجعه به پزشک یا روان‌درمانگر می‌تواند به شما در مدیریت بهتر این اختلال کمک کند.
کلام آخر
حملات پانیک به‌طور ناگهانی اتفاق می‌افتند و می‌توانند شدید و ترسناک باشند. اگر این حملات مکرر شوند، فرد ممکن است به اختلال پانیک مبتلا باشد. عوامل ژنتیکی، استرس‌های شدید و تغییرات مغزی در ایجاد این حملات نقش دارند. بدون درمان، این اختلال می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر جدی قرار دهد. درمان‌های مؤثر شامل درمان‌های شناختی-رفتاری، دارودرمانی و تکنیک‌های آرام‌سازی است. اگر علائم حمله پانیک را تجربه کردید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا از شدیدتر شدن مشکل جلوگیری شود.
منابع: mayoclinic، clevelandclinic
