ویروس پاپیلومای انسانی (HPV ) که عضوی از خانواده پاپیلوماویروس‌ها است، یک ویروس DNA دو رشته‌ای است و باعث ایجاد اثرات سیتوپاتیک (تخریب سلولی) در اپیتلیوم می‌شود. عفونت مخاط تناسلی معمولاً به‌صورت مزمن، چند کانونی و گاهی بدون علائم بالینی است. بیش از ۳۰ تا ۴۰ نوع از ویروس HPV از طریق تماس جنسی منتقل شده و ناحیه تناسلی را آلوده می‌کنند.
تشخیص آزمایشگاهی HPV
برخلاف بسیاری از ویروس‌ها، HPV را نمی‌توان در محیط آزمایشگاهی کشت داد . بنابراین، روش‌های معمولی مانند میکروسکوپ الکترونی و کشت سلولی برای تشخیص این ویروس مناسب نیستند. مهم‌ترین روش‌های تشخیص HPV شامل موارد زیر هستند:
- کولپوسکوپی و تست اسید استیک
- نمونه‌برداری (بیوپسی)
- آزمایش DNA (PCR، هیبریداسیون سادرن بلات، هیبریداسیون درجا)
- آزمایش پاپ‌اسمیر (Pap Smear)
۱. کولپوسکوپی و تست اسید استیک
کولپوسکوپی بررسی دهانه رحم، واژن و گاهی فرج (ناحیه تناسلی خارجی) با استفاده از یک میکروسکوپ کم‌قدرت (کولپوسکوپ) است. پس از استفاده از محلول اسید استیک، ضایعات غیرطبیعی شناسایی شده و نمونه‌برداری انجام می‌شود.
ویژگی‌های کلیدی کولپوسکوپی: میزان سفیدی ضایعات بعد از کاربرد اسید استیک، الگوی موزاییکی یا سطح نامنظم ضایعات، شدت و پیشرفت ضایعات
تست اسید استیک چگونه انجام می‌شود؟
یک پد گاز آغشته به ۳-۵٪ اسید استیک روی ضایعات مشکوک قرار داده می‌شود (در ناحیه تناسلی یا مقعدی). زگیل‌های تناسلی و ضایعات نئوپلاستیک رنگ سفید می‌گیرند. نتیجه مثبت ممکن است به دلایل دیگری مانند کاندیدیاز، پسوریازیس و اپیتلیوم در حال بهبود نیز مشاهده شود.
۲. نمونه‌برداری (بیوپسی)
اگر در کولپوسکوپی ضایعات غیرطبیعی دیده شود، نمونه‌برداری انجام می‌شود. بیوپسی برای تشخیص درجات مختلف دیسپلازی(دیسپلازی خفیف، متوسط، یا شدید) و سرطان(سرطان دهانه رحم) ضروری است.
۳. تکنیک‌های DNA برای تشخیص HPV
روش‌های اولیه شامل هیبریداسیون مستقیم (مانند دات بلات و سادرن بلات) بودند که به دلیل زمان‌بر بودن، حساسیت پایین و نیاز به مقدار زیادی DNA به مرور جایگزین شدند. روش‌های پیشرفته‌تر:
- ✅ Hybrid Capture 2 (HC2): مورد تأیید FDA، تشخیص انواع کم‌خطر (LR) و پرخطر (HR) ویروس HPV، به راحتی انجام شده و نتایج قابل‌تکرار دارد
- ✅ واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): افزایش میلیونی نسخه‌های DNA ویروسی در نمونه، یک مولکول DNA می‌تواند طی ۳۰ سیکل میلیاردها برابر تکثیر شود
- کاربردهای تست PCR: غربالگری اولیه HPV همراه با تست پاپ‌اسمیر، تست مستقل در زنان بالای ۳۰ سال
۴. تست پاپ‌اسمیر (Pap Smear)
یک روش غربالگری جهت تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی و سرطانی دهانه رحم است. علاوه بر ضایعات سرطانی، عفونت‌های ویروسی مانند HPV، زگیل تناسلی و هرپس نیز قابل شناسایی هستند.
روند انجام تست پاپ اسمیر: برداشت سلول‌ها از ناحیه اتصال سنگفرشی-ستونی (SCJ)؛ پخش کردن نمونه روی لام و تثبیت با الکل ۹۵٪ یا اسپری تثبیت‌کننده، رنگ‌آمیزی و ارسال برای بررسی آسیب‌شناسی
✅ دستورالعمل جدید ACOG برای تست پاپ‌اسمیر:
- ۲۱ تا ۳۰ سال: یک بار هر ۲ سال
- بالای ۳۰ سال: در صورت داشتن ۳ تست منفی متوالی، هر ۳ سال
- زنانی با عوامل خطر مانند HIV، سرکوب ایمنی، قرار گرفتن در معرض DES، یا سابقه CIN 2-3 به غربالگری مکرر نیاز دارند.
همزمانی عفونت HPV و HIV
نئوپلازی داخل اپیتلیالی (IEN) در بیماران HIV مثبت رایج‌تر است. هیچ نشانه بالینی قطعی برای تشخیص IEN وجود ندارد. بیوپسی و تعیین ژنوتیپ HPV برای بیماران HIV مثبت الزامی است.
کلام آخر
تشخیص دقیق HPV برای پیشگیری از ضایعات پیش‌سرطانی و سرطان دهانه رحم حیاتی است. تست‌های غربالگری مانند پاپ‌اسمیر و DNA روش‌های اصلی تشخیص این ویروس هستند. درمان HPV بستگی به نوع ضایعه و عوامل خطر بیمار دارد. افزایش آگاهی، غربالگری زودهنگام و پیشگیری بهترین راهکارها برای کاهش خطر سرطان دهانه رحم در زنان هستند.
منبع: pmc.ncbi.nlm.nih
