تبخال تناسلی یک عفونت شایع مقاربتی (STI) است که ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) باعث آن می‌شود. این عفونت معمولاً از طریق تماس پوست با پوست در حین فعالیت‌های جنسی منتقل می‌شود. برخی افراد مبتلا به ویروس هیچ علائمی ندارند یا فقط علائم خفیفی را تجربه می‌کنند اما همچنان می‌توانند ویروس را منتقل کنند. در مقابل، برخی افراد ممکن است دچار درد، خارش و زخم‌های اطراف ناحیه تناسلی، مقعد یا دهان شوند. هیچ درمان قطعی برای تبخال تناسلی وجود ندارد. استفاده از کاندوم می‌تواند به جلوگیری از انتقال تبخال تناسلی کمک کند.
علائم تبخال تناسلی
بیشتر افرادی که به HSV مبتلا هستند، از ابتلای خود بی‌خبرند. برخی افراد هیچ علائمی ندارند یا علائم آن‌ها بسیار خفیف است. علائم بین ۲ تا ۱۲ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- ✅ درد یا خارش در ناحیه تناسلی
- ✅ برآمدگی‌های کوچک یا تاول‌هایی اطراف ناحیه تناسلی، مقعد یا دهان
- ✅ زخم‌های دردناک که پس از ترکیدن تاول‌ها به‌وجود می‌آیند و ممکن است ترشح یا خونریزی کنند
- ✅ تشکیل دَلَمه هنگام بهبودی زخم‌ها
- ✅ ادرار دردناک
- ✅ ترشحات از مجرای ادرار (مجرایی که ادرار را از بدن خارج می‌کند)
- ✅ ترشحات غیرطبیعی از واژن
🔹 در اولین بروز تبخال تناسلی، ممکن است علائم مشابه آنفلوآنزا نیز داشته باشید، از جمله:
- ✔ تب
- ✔ سردرد
- ✔ دردهای عضلانی
- ✔ تورم غدد لنفاوی در کشاله ران
تفاوت در محل بروز علائم
زخم‌ها در محلی که ویروس وارد بدن شده است، ظاهر می‌شوند. لمس زخم و سپس لمس سایر قسمت‌های بدن (مانند چشم یا انگشتان) می‌تواند باعث انتشار عفونت شود. مناطقی که ممکن است زخم‌ها ایجاد شوند باسن، ران‌ها، رکتوم، مقعد، دهان، مجرای ادرار، فرج، واژن، دهانه رحم، آلت تناسلی و بیضه‌ها است.
چرا تبخال تناسلی عود می‌کند؟
ویروس هرپس سیمپلکس عامل این بیماری است. هنگامی که ویروس وارد بدن شما شود، برای همیشه می‌ماند، اما فقط در همان ناحیه‌ی آلوده ظاهر می‌شود. عوامل تحریک‌کننده‌ی عود قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش (آفتاب یا سولاریوم)، اصطکاک در ناحیه‌ی تناسلی (مثلاً در اثر رابطه‌ی جنسی یا لباس تنگ)، سیگار کشیدن، مصرف الکل، بیماری، استرس یا جراحی روی ناحیه‌ی تناسلی و ضعف سیستم ایمنی (مثلاً در اثر شیمی‌درمانی) است.
پس از اولین دوره تبخال تناسلی، علائم معمولاً دوباره ظاهر می‌شوند. این عود بیماری به عنوان “شیوع‌های مجدد یا دوره‌های مکرر” نامیده می‌شود. تعداد دفعات بروز این علائم در سال اول پس از عفونت بیشتر است، اما معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد. علائم هشداردهنده قبل از شروع عود مجدد درد در ناحیه تناسلی و احساس سوزش، گزگز یا درد تیرکشنده در پاها، لگن یا باسن است.
علل تبخال تناسلی
تبخال تناسلی توسط دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود:
- ۱. هرپس سیمپلکس نوع ۲ (HSV-2): این ویروس رایج‌ترین عامل تبخال تناسلی است. ویروس می‌تواند در بر روی تاول‌ها و زخم‌ها یا در ترشحات حاصل از آن‌ها، در بافت‌های مرطوب دهان، در بافت‌ها و ترشحات واژن یا رکتوم وجود داشته باشد.
- ۲. هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1): این ویروس اغلب باعث تبخال‌های دهانی (زخم‌های سرد) می‌شود. کودکان ممکن است به دلیل تماس نزدیک پوستی با فرد آلوده، به HSV-1 مبتلا شوند. HSV-1 می‌تواند در هنگام رابطه‌ی دهانی، از دهان فرد آلوده به ناحیه تناسلی شریک جنسی منتقل شود. در این حالت، HSV-1 موجب تبخال تناسلی جدید می‌شود. عود مجدد تبخال تناسلی ناشی از HSV-1 معمولاً کمتر از نوع HSV-2 اتفاق می‌افتد. ویروس HSV-1 و HSV-2 در دمای اتاق زیاد زنده نمی‌مانند ، بنابراین از طریق سطوحی مانند دستگیره‌ی شیر آب یا حوله منتشر نمی‌شوند. اما می‌توانند از طریق بوسیدن یا استفاده مشترک از لیوان یا کارد و چنگال منتقل شوند.
عوامل خطر ابتلا به تبخال تناسلی
- ریسک بالاتر ابتلا به این عفونت با موارد زیر مرتبط است:
- رابطه جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی بدون محافظ (کاندوم / سد دندانی)
- داشتن چندین شریک جنسی
- داشتن شریک جنسی مبتلا به تبخال تناسلی که تحت درمان نیست
- قرار داشتن در گروه‌های پرخطر: زنان، افراد دارای سابقه بیماری‌های مقاربتی، سالمندان
عوارض تبخال تناسلی
- ❗ سایر بیماری‌های مقاربتی (افزایش خطر ابتلا یا انتقال HIV/AIDS)
- ❗ عفونت نوزاد تازه متولد شده (در حین زایمان از مادر به نوزاد منتقل می‌شود)
- ❗ التهاب و عفونت داخلی مرتبط با دستگاه تناسلی و ادراری
- ❗ عفونت انگشتان (هرپتیک ویتلو، ایجاد تورم و زخم‌های دردناک در انگشتان)
- ❗ عفونت چشم (تبخال چشمی، ممکن است منجر به تاری دید یا نابینایی شود)
- ❗ تورم مغز (آنسفالیت، التهاب جدی مغز که در موارد نادر اتفاق می‌افتد)
- ❗ عفونت اندام‌های داخلی (در موارد بسیار نادر، ویروس ممکن است از طریق جریان خون منتشر شود)
پیشگیری از تبخال تناسلی
پیشگیری از تبخال تناسلی مشابه پیشگیری از سایر بیماری‌های مقاربتی و شامل موارد زی است:
- 🔹 داشتن یک شریک جنسی ثابت که آزمایش شده و به بیماری آلوده نیست
- 🔹 استفاده از کاندوم یا سد دندانی هنگام رابطه جنسی
- 🔹 دوری از رابطه جنسی در زمان بروز علائم تبخال تناسلی در شریک جنسی
تبخال تناسلی در بارداری خطرناک است؟
اگر باردار هستید و به تبخال تناسلی مبتلا هستید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید. در اواخر بارداری، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی برای پیشگیری از بروز تبخال در زمان زایمان تجویز کند. در صورت ظهور علائم در حین زایمان، پزشک ممکن است سزارین را توصیه کند تا خطر انتقال ویروس به نوزاد کاهش یابد. مشورت با پزشک در دوران بارداری برای کنترل تبخال تناسلی بسیار مهم است.
درمان تبخال تناسلی
تبخال تناسلی درمان قطعی ندارد. اما علائم آن معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شوند، گرچه ممکن است دوباره عود کنند.
🔹 درمان در اولین بروز تبخال تناسلی:
✔ داروی ضدویروسی (برای جلوگیری از شدیدتر شدن علائم؛ این دارو را باید در ۵ روز اول پس از ظاهر شدن علائم شروع کنید.)
✔ کرم‌های مسکن برای کاهش درد
🔹 درمان در صورت عود مجدد تبخال تناسلی:
اگر قبلاً تشخیص تبخال تناسلی گرفته‌اید و با علائم جدید مواجه شدید، به پزشک مراجعه کنید. داروی ضدویروسی ممکن است مدت زمان شیوع مجدد را ۱ تا ۲ روز کاهش دهد، اما معمولاً این نوع شیوع‌ها به‌صورت خودبه‌خود نیز برطرف می‌شوند. عودهای مجدد معمولاً ملایم‌تر از اولین دوره تبخال هستند. با گذشت زمان، دفعات شیوع کمتر و شدت آن‌ها کمتر می‌شود؛ برخی افراد هرگز دوباره دچار بیماری نمی‌شوند.
در افرادی که بیش از ۶ بار در سال دچار شیوع می‌شوند، ممکن است مصرف داروی ضدویروسی به مدت ۶ تا ۱۲ ماه توصیه شود. در صورتی که همچنان علائم ادامه داشته باشد، به متخصص مراجعه کنید.
داروهای رایج برای تبخال تناسلی:
✔ والاسیکلوویر (Valtrex®)
✔ آسیکلوویر (Zovirax®)
اگر تبخال تناسلی دارید، چگونه از خود مراقبت کنید؟
- ✔ ناحیه‌ی آسیب‌دیده را تمیز نگه دارید (با استفاده از آب ساده یا آب نمک برای جلوگیری از عفونت زخم‌ها)
- ✔ برای کاهش درد، یخ را درون پارچه گذاشته و روی محل قرار دهید.
- ✔ برای کاهش درد هنگام ادرار کردن، ژل پترولیوم (مثل وازلین) یا کرم بی‌حس‌کننده (۵٪ لیدوکائین) بزنید.
- ✔ قبل و بعد از استفاده از کرم یا ژل، دست‌های خود را بشویید.
- ✔ در حین ادرار کردن، روی ناحیه‌ی تناسلی خود آب بریزید تا درد کاهش یابد.
🚫 اقداماتی که نباید انجام دهید:
- ❌ لباس‌های تنگ نپوشید که باعث تحریک زخم‌ها شوند.
- ❌ یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
- ❌ زخم‌ها را لمس نکنید، مگر در هنگام استفاده از کرم.
- ❌ تا زمانی که زخم‌ها بهبود نیافته‌اند، رابطه‌ی جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی نداشته باشید.
چگونه تبخال تناسلی منتقل می‌شود؟
تبخال تناسلی از ابتدای خارش یا گزگز یک بیماری جدید تا زمان بهبودی کامل زخم‌ها، بسیار مسری است. حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید، همچنان می‌توانید ویروس را منتقل کنید.
- ✅ تماس پوستی با ناحیه آلوده (از طریق رابطه‌ی واژینال، مقعدی یا دهانی )
- ✅ انتقال ویروس حتی زمانی که تاول‌ها یا زخم‌ها دیده نمی‌شوند
- ✅ انتقال عفونت از تبخال لب به ناحیه‌ی تناسلی از طریق رابطه‌ی دهانی
- ✅ انتقال ویروس با انگشتان از فرد آلوده به ناحیه‌ی تناسلی شما
- ✅ استفاده‌ی مشترک از اسباب‌بازی‌های جنسی با فرد مبتلا
🔹 نکته: این ویروس از طریق حوله، استخر، سونا یا صندلی توالت منتقل نمی‌شود، زیرا تماس پوستی مستقیم وجود ندارد.
شیوع تبخال تناسلی چقدر است؟
حدود ۵۰ میلیون نفر در امریکا به تبخال تناسلی مبتلا هستند. سالیانه حدود ۶۰۰ هزار نفر در آمریکا به این عفونت مبتلا می‌شوند. در سطح جهانی، حدود ۴۹۱ میلیون نفر بین ۱۵ تا ۴۹ سال به HSV-2، مبتلا هستند.
آنتی بیوتیک برای درمان تبخال تناسلی استفاده می شود؟
خیر. این بیماری ویروسی است و آنتی بیوتیک روی آن اثری ندارد.
واکسن تبخال تناسلی موجود است؟
خیر این بیماری واکسن ندارد.
کلام آخر
به یاد داشته باشید که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با تبخال تناسلی زندگی می‌کنند، و اگرچه این ویروس قابل درمان نیست، اما مدیریت صحیح آن می‌تواند از تأثیرات آن بر زندگی شما بکاهد.
منابع: mayoclinic، nhs، clevelandclinic
