ایدز (AIDS ) یک بیماری مزمن است که توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV ) ایجاد می‌شود. این ویروس سیستم ایمنی بدن را تخریب می‌کند و باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شود. اگر HIV درمان نشود، ممکن است طی چندین سال پیشرفت کرده و به ایدز تبدیل شود. خوشبختانه، امروزه با درمان‌های مؤثر، بسیاری از افراد مبتلا به HIV به ایدز دچار نمی‌شوند.
ایدز تاکنون باعث مرگ حدود ۴۲٫۳ میلیون نفر شده است. تا پایان سال ۲۰۲۳ ، حدود ۳۹٫۹ میلیون نفر در جهان با HIV زندگی می‌کردند که ۶۵٪ آن‌ها در آفریقا هستند. در سال ۲۰۲۳ ، تخمین زده شد که ۱٫۳ میلیون نفر به HIV مبتلا شدند و ۶۳۰ هزار نفر بر اثر عوارض مرتبط با HIV جان خود را از دست دادند.
HIV چگونه تبدیل به ایدز می شود؟
ایدز مرحله آخر عفونت HIV است که زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به دلیل ویروس به شدت آسیب ببیند. در امریکا، اکثر افراد مبتلا به اچ آی وی به ایدز مبتلا نمی شوند زیرا مصرف داروی HIV طبق تجویز، پیشرفت بیماری را متوقف می کند.
تعداد سلول های CD4 فردی به زیر ۲۰۰ سلول در هر میلی متر مکعب خون رسد. (در فردی با سیستم ایمنی سالم، تعداد CD4 بین ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ سلول در میلی متر مکعب است.) می گویند فرد اچ آی وی مثبت به ایدز تبدیل شده است. بدون داروی HIV، افراد مبتلا به ایدز معمولاً حدود ۳ سال زنده می مانند. هنگامی که فردی به یک بیماری خطرناک فرصت طلب مبتلا شود، امید به زندگی بدون درمان به حدود ۱ سال کاهش می یابد.
راه های انتقال ایدز و اچ آی وی
HIV یک ویروس است که از طریق مایعات بدن آلوده مانند خون، مایع منی و ترشحات واژن انتقال می‌یابد. راه‌های اصلی انتقال شامل موارد زیر هستند:
- 🔹 رابطه جنسی محافظت‌نشده (واژینال یا مقعدی)
- 🔹 استفاده مشترک از سوزن و سرنگ‌های آلوده
- 🔹 انتقال از مادر به نوزاد در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی
- 🔹 انتقال از طریق خون آلوده (احتمال کم در کشورهایی که خون اهدایی بررسی می‌شود)
❌ راه‌های غیرممکن برای انتقال HIV: این ویروس از طریق آب، هوا، تماس فیزیکی، بزاق، اشک، بغل کردن، بوسیدن، غذا خوردن مشترک یا نیش حشرات منتقل نمی‌شود.
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
- 🔸 افرادی که رابطه جنسی محافظت‌نشده دارند (واژینال یا مقعدی)
- 🔸 افرادی که دچار دیگر عفونت‌های جنسی (STI) هستند
- 🔸 مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی که از سوزن مشترک استفاده می‌کنند
- 🔸 ابتلا به عفونت‌های مقاربتی مانند سفلیس، هرپس و سوزاک
- 🔸 مصرف الکل و مواد مخدر در حین رابطه جنسی
- 🔸 انتقال خون و پیوند اعضای ناسالم
عوارض مرتبط با HIV/AIDS
افراد مبتلا به HIV بیشتر مستعد عفونت‌ها و سرطان‌های خاص هستند، از جمله:
✅ عفونت‌های رایج در ایدز: ذات‌الریه، عفونت‌های قارچی مانند برفک دهانی، سل، ویروس سیتومگالو، مننژیت کریپتوکوکی، توکسوپلاسموز ناشی از انگل گربه‌ها
✅ سرطان‌های رایج ایدز: لنفوم (سرطان سلول‌های سفید خون)، سارکوم کاپوسی (ایجاد ضایعات پوستی)، سرطان‌های مرتبط با ویروس HPV (سرطان دهانه رحم، مقعد و دهان)
✅ عوارض دیگر: سندرم تحلیل عضلانی (کاهش شدید وزن)، مشکلات عصبی و ذهنی، بیماری‌های کلیوی و کبدی
تشخیص HIV
آزمایش‌های سریع می‌توانند در همان روز نتیجه را نشان دهند و به تشخیص زودهنگام کمک کنند. افراد می‌توانند از آزمایش‌های خودتشخیصی نیز استفاده کنند. آزمایش‌های HIV معمولاً آنتی‌بادی‌های تولید‌شده در برابر ویروس را تشخیص می‌دهند که معمولاً تا ۲۸ روز پس از آلودگی تولید می‌شوند. باید ابتدا علائم ایدز را بررسی کنید.
❗ نوزادان متولدشده از مادران مبتلا به HIV به آزمایش‌های ویروسی خاص نیاز دارند، زیرا آزمایش‌های معمولی برای آن‌ها مناسب نیست. این آزمایش‌ها از بدو تولد یا ۶ هفتگی انجام می‌شوند.
روش‌های پیشگیری از HIV/ایدز
- ✔ استفاده از داروی PrEP: این دارو می‌تواند خطر ابتلا به HIV را تا ۹۹٪ کاهش دهد.
- ✔ کاهش رفتارهای پرخطر: استفاده مداوم از کاندوم و دوری از مصرف مواد مخدر تزریقی
- ✔ پرهیز از به اشتراک‌گذاری سرنگ‌ها و ابزارهای تزریق
- ✔ انجام آزمایش‌های منظم HIV اگر در معرض خطر هستید
- ✔ استفاده از درمان به‌موقع (TasP): افراد مبتلا به HIV که به‌طور منظم دارو مصرف می‌کنند، خطر انتقال با رابطه جنسی را کاهش می‌دهند.
- ✔ درمان سریع افراد در معرض ویروس (PEP): اگر فکر می‌کنید در معرض HIV بوده‌اید، می‌توانید ظرف ۷۲ ساعت داروی ضدویروسی PEP را مصرف کنید.
- ✔ مراقبت در دوران بارداری: مادران باردار مبتلا به HIV با دریافت درمان مناسب می‌توانند خطر انتقال ویروس به نوزاد را کاهش دهند.
- ✔ ختنه مردان: مطالعات نشان می‌دهد که ختنه می‌تواند خطر ابتلا به HIV را کاهش دهد.
داروهای پیشگیری از HIV
- ✔ PrEP (پیشگیری پیش از مواجهه)
- ✔ PEP (پیشگیری پس از مواجهه – باید در ۷۲ ساعت اول مصرف شود)
- ✔ حلقه‌های واژینال دپی‌ویرین و تزریق‌های کابوتگراویر
درمان ایدز
درمان موثر با داروهای HIV (درمان ضد رتروویروسی یا ART) در دسترس است. اگر طبق تجویز مصرف شود، داروی HIV می‌تواند میزان HIV در خون (که بار ویروسی نیز نامیده می‌شود) را به سطح بسیار پایینی کاهش دهد. به این حالت سرکوب ویروسی می گویند. اگر بار ویروسی یک فرد به قدری کم باشد که آزمایشگاه استاندارد نتواند آن را تشخیص دهد، به آن داشتن بار ویروسی غیرقابل تشخیص می گویند. افراد مبتلا به HIV که داروی HIV را طبق تجویز مصرف می کنند و بار ویروسی غیرقابل شناسایی دریافت می کنند و نگه می دارند می توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند و اچ آی وی را از طریق رابطه جنسی به شرکای خود منتقل نمی کنند.
HIV درمان قطعی ندارد، اما داروهای ضدویروسی (ART) تکثیر ویروس را کنترل کرده و بیمار می‌تواند یک زندگی سالم داشته باشد. ART سیستم ایمنی را تقویت و از بیماری‌های مرتبط با HIV جلوگیری می‌کند. بار ویروسی را کاهش و از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری می‌کند. برای مادران باردار مبتلا، ART خطر انتقال را کاهش می‌دهد. درمان‌های جدیدتر و فرمول‌های قابل‌تزریق در حال توسعه هستند تا روند درمان راحت‌تر شود.
کلام آخر
HIV یک عفونت طولانی‌مدت است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به ایدز منجر شود. اگرچه هنوز درمان قطعی برای HIV وجود ندارد، اما داروهای ضدویروسی مانع پیشرفت بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیماران می‌شوند. استفاده از روش‌های پیشگیرانه مانند مصرف داروهای PrEP، رعایت اصول رابطه جنسی ایمن و انجام آزمایش‌های منظم نقش مهمی در جلوگیری از شیوع بیماری دارد.
منابع: hiv، mayoclinic، who
