اختلال جنسی (Sexual Dysfunction) به هر مشکلی گفته می‌شود که مانع از احساس رضایت از فعالیت‌های جنسی شود. این مشکل ممکن است هم برای فرد و هم برای زوجین تأثیر منفی داشته باشد. حدود ۴۳٪ از زنان و ۳۱٪ از مردان درجاتی از اختلال عملکرد جنسی را تجربه می‌کنند. این اختلال قابل درمان است و می‌توان با روش‌های مختلفی آن را مدیریت کرد.
اختلال عملکرد جنسی چیست؟
اختلال عملکرد جنسی به هر چیزی گفته می‌شود که مانع از لذت بردن از رابطه جنسی شود. برخی از علائم ممکن است شامل عدم تمایل به رابطه جنسی، عدم توانایی در برقراری ارتباط جنسی یا ناتوانی در رسیدن به اوج لذت جنسی باشد. عوامل متعددی مانند استرس، بیماری‌ها، مصرف داروها یا تجربه‌های آسیب‌زا می‌توانند باعث ایجاد آن شوند.
چرخه پاسخ جنسی چیست؟
چرخه پاسخ جنسی شامل مراحل زیر است:
- مرحله تحریک: شامل تمایل به داشتن رابطه جنسی و برانگیختگی بدن (مانند نعوظ مردان و تورم کلیتوریس زنان).
- مرحله پایدار: افزایش ضربان قلب، انقباضات عضلانی و افزایش تنفس. در مردان، ممکن است ترشحات اولیه اسپرم رخ دهد.
- مرحله ارگاسم: آزاد شدن ناگهانی تنش جنسی و تجربه لذت اوج جنسی.
- مرحله آرامش: بازیابی بدن به حالت طبیعی بعد از ارگاسم.
- اختلال عملکرد جنسی می‌تواند در هر یک از این مراحل بروز کند.
انواع اختلال عملکرد جنسی
- اختلالات میل جنسی (Desire disorders): کاهش یا عدم علاقه به رابطه جنسی.
- اختلالات برانگیختگی جنسی (Arousal disorders): عدم توانایی در برانگیختگی جنسی علیرغم داشتن تمایل.
- اختلالات ارگاسم (Orgasm disorders): تأخیر یا عدم رسیدن به اوج لذت جنسی. مشکل در رسیدن به ارگاسم: استرس و خستگی شدید، درد و ناراحتی هنگام رابطه‌ی جنسی، کاهش تمایل جنسی یا عدم تعادل هورمونی
- اختلالات مرتبط با درد جنسی (Pain disorders): داشتن احساس درد در هنگام مقاربت. دلایل درد در رابطه جنسی: کاهش روانکاری (Lubrication) واژن، انقباض غیرارادی عضلات واژن (Vaginismus، اختلالات عصبی یا عفونت‌های دستگاه ادراری و گوارشی
- این اختلالات در زنان و مردان به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کنند.
شیوع اختلالات جنسی
در افراد بالای ۴۰ سال شایع‌تر است، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد. حدود ۳۰٪ تا ۴۰٪ از افراد در طول زندگی خود نوعی از این اختلالات را تجربه می‌کنند.
علائم اختلال عملکرد جنسی در مردان:
- 🔹 ناتوانی در نعوظ (اختلال نعوظ – Erectile Dysfunction)
- 🔹 ناتوانی در انزال یا تأخیر در انزال (Anejaculation)
- 🔹 انزال زودرس یا زود انزالی
علائم اختلال عملکرد جنسی در زنان:
- 🔹 عدم رسیدن به ارگاسم (Anorgasmia).
- 🔹 خشکی واژن (Vaginal Dryness) که می‌تواند ناشی از آتروفی واژن باشد.
- 🔹 مشکل در آرام‌سازی عضلات واژن جهت مقاربت (Vaginismus).
✅ موارد مشترک بین زنان و مردان:
- 🔹 کاهش میل جنسی (Low Libido).
- 🔹 عدم توانایی در برانگیختگی جنسی.
- 🔹 احساس درد در هنگام رابطه جنسی (Dyspareunia).
شایع‌ترین علل اختلال جنسی
- علل فیزیکی: بیماری‌های مزمن مانند نارسایی‌های کلیوی یا کبدی، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی، اختلالات عصبی مانند بیماری ام اس (MS) یا آسیب‌های عصبی، عدم تعادل هورمونی (مشکلات تستوسترون یا استروژن)، مصرف الکل و مواد مخدر، دوران بارداری، شیردهی و یائسگی.
- علل روان‌شناختی: اضطراب و استرس، مشکلات زناشویی یا رابطه‌ای، افسردگی و احساس گناه، تجربیات نامطلوب قبلی یا سوءاستفاده جنسی در گذشته، نگرانی‌های مربوط به عملکرد جنسی.
داروهایی که می‌توانند باعث اختلالات جنسی شوند
برخی داروها می‌توانند میل جنسی را کاهش داده یا عملکرد را مختل کنند:
- ✅ داروهای ضدافسردگی: فلوکستین (Prozac)، سرترالین (Zoloft)، پاروکستین (Paxil).
- ✅ داروهای فشار خون بالا: بتابلاکرها و دیورتیک‌ها.
- ✅ آنتی‌هیستامین‌ها: دیفن هیدرامین (Benadryl)، لوراتادین (Claritin).
- اگر دارویی مصرف می‌کنید که باعث مشکلات جنسی شده است، با پزشک خود مشورت کنید.
پیامدهای اختلال عملکرد جنسی
بدون درمان، این مشکل می‌تواند منجر به عدم رضایت از زندگی جنسی و احساس تنهایی، مشکلات زناشویی و کاهش صمیمیت، افسردگی و مشکلات اضطرابی، تاثیر منفی بر عزت‌نفس شود. اگر این مشکلات برای بیش از ۳ ماه ادامه داشت، باید با پزشک مشورت کنید.
روش‌های تشخیص و آزمایش‌ها
پزشک معمولاً ابتدا شرح حالی از بیمار می‌گیرد. در برخی موارد، آزمایش‌های فیزیکی و هورمونی انجام می‌شود تا مشکلات پزشکی شناسایی شوند. در صورت وجود مشکلات روانی یا ارتباطی، مشاوره تخصصی توصیه می‌شود.
درمان اختلال عملکرد جنسی
درمان این اختلالات به علت زمینه‌ای بستگی دارد، اما برخی از روش‌های رایج شامل:
- ۱. دارو درمانی: تغییر داروهای مسبب مشکل، استفاده از داروهای افزایش‌دهنده میل جنسی مانند فلیبانسرین (Addyi) برای زنان، استفاده از داروهای درمان اختلال نعوظ مانند سیلدنافیل (ویاگرا)، تادالافیل (سیالیس).
- ۲. وسایل کمکی: پمپ وکیوم و ایمپلنت‌های آلت تناسلی برای درمان نعوظ، دستگاه‌های کمکی برای تحریک جنسی در زنان.
- ۳. درمان‌های روان‌شناختی: درمان شناختی-رفتاری (CBT)، مشاوره‌های زوج‌درمانی و درمان‌های جنسی، مدیریت استرس و اضطراب.
- ۴. هورمون‌درمانی: جایگزینی هورمونی در صورت کمبود تستوسترون یا استروژن.
- ۵. ایجاد تغییرات در سبک زندگی: ورزش منظم و رژیم غذایی سالم، کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب، افزایش ارتباط و صحبت کردن درباره نیازهای جنسی با همسر.
کلام آخر
با همسرتان صحبت کنید و مشکلات را به اشتراک بگذارید. بدون خجالت، از پزشک متخصص کمک بگیرید. از الکل و مواد مخدر دوری کنید، زیرا تأثیر منفی بر عملکرد جنسی دارند. درباره عوارض داروهای جدید که مصرف می‌کنید، اطلاعات داشته باشید. افراد اصولا علاقه ای ندارند در مورد اختلالات جنسی صحبت کنند در حالی که تعداد و موارد آنها بسیار زیاد است و باعث به هم خوردن روابط زناشویی می شود. حتما برای حل این مشکلات به روانشناس یا مشاور مراجعه کنید.
منابع: clevelandclinic، healthline، beaumont
