اختلالات تیک، شرایطی هستند که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند و باعث ایجاد صداها یا حرکات ناگهانی، سریع و تکراری می‌شوند که فرد ممکن است نتواند آن‌ها را کنترل کند. این اختلالات ۱ نفر از هر ۵ کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند و معمولاً بین سنین ۴ تا ۶ سالگی شروع می‌شوند، اما علائم در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی مشهودتر هستند.
انواع اختلالات تیک
- سندرم تورت (Tourette Syndrome)
- اختلال تیک مزمن یا پایدار (Chronic Tic Disorder)
- اختلال تیک موقتی (Provisional Tic Disorder)
اگر فردی دچار تیک باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که به سایر اختلالات سلامت روانی، مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، اعتیاد، ADHD، OCD، اختلالات اضطرابی و یادگیری مبتلا باشد.
آیا اختلالات تیک به‌مرور زمان برطرف می‌شوند؟
در برخی از افراد، تیک‌ها به‌مرور زمان بهبود می‌یابند یا به‌طور کامل از بین می‌روند. اما در برخی دیگر، ممکن است به‌صورت بلندمدت ادامه پیدا کنند. این اختلال در کودکی آغاز شده و معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابد.
انواع رایج اختلالات تیک
سه نوع اختلال تیک بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5-TR) تعریف شده‌اند:
۱. اختلال تیک موقتی (Provisional Tic Disorder)
شایع‌ترین نوع اختلال تیک در کودکان (حدود ۲۰٪ از کودکان مدرسه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد). حداقل یک تیک حرکتی یا صوتی برای حداقل یک ماه، اما کمتر از یک سال رخ می‌دهد.
۲. اختلال تیک پایدار (Persistent or Chronic Tic Disorder)
اگر تیک‌ها بیش از یک سال ادامه داشته باشند، اختلال مزمن تلقی می‌شود. فرد ممکن است تنها تیک حرکتی یا تنها تیک صوتی داشته باشد، اما نه هر دو. این اختلال در کمتر از ۱٪ از کودکان رخ می‌دهد.
۳. سندرم تورت (Tourette Syndrome)
شدیدترین نوع اختلال تیک که شامل هر دو نوع تیک حرکتی و صوتی است. حدود ۱ نفر از هر ۱۶۲ کودک در آمریکا به این اختلال مبتلا هستند. علائم معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سالگی شروع می‌شوند. شدت تیک‌ها ممکن است با گذر زمان کم و زیاد شود. برخی افراد با افزایش سن، بهبود می‌یابند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است با افزایش سن علائم شدیدتری را تجربه کنند.
آیا اضطراب باعث ایجاد تیک می‌شود؟
اضطراب می‌تواند تیک‌ها را تحریک کند یا آن‌ها را تشدید کند. طبق تحقیقات، زمانی که فرد دچار اضطراب یا استرس شدید می‌شود، کنترل کردن تیک‌ها سخت‌تر می‌شود و ممکن است دفعات آن‌ها افزایش یابد. همچنین، فردی که دچار اضطراب است، ممکن است بیشتر متوجه واکنش دیگران به تیک‌های خود شود، که این موضوع می‌تواند ناراحتی روانی او را تقویت کند.
دلایل ایجاد اختلالات تیک
هنوز علت دقیق اختلالات تیک شناخته نشده است، اما محققان معتقدند که عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن‌ها نقش دارند.
- 🔹 عوامل ژنتیکی (ارثی): تیک‌ها معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شوند.
- 🔹 ارتباط با ADHD و OCD: افراد مبتلا به این اختلالات، بیشتر در معرض تجربه تیک‌ها هستند.
- 🔹 مشکلات دوران بارداری یا هنگام تولد: عواملی مانند سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری یا وزن کم نوزاد هنگام تولد، خطر ابتلا به تیک را افزایش می‌دهند.
تحقیقات بیشتری برای درک این عوامل و تأثیر آن‌ها بر احتمال بروز تیک‌ها لازم است.
علائم اختلال تیک
✔ تیک‌های حرکتی: حرکات ناگهانی، سریع و تکراری بدون نظم خاص
✔ تیک‌های صوتی: صداهای ناگهانی و غیرارادی
| علائم اختلال تیک | نوع تیک | شرح | نمونه‌ها | توضیحات تکمیلی |
| ۱. تیک‌های حرکتی ساده | حرکات ساده | حرکات کوچک و ساده | پلک زدن مکرر، اخم کردن، تکان دادن سریع سر، بالا انداختن شانه‌ها، پرش بینی، حرکات نامنظم چشم | حرکات معمول و تکراری |
| ۲. تیک‌های حرکتی پیچیده | حرکات پیچیده | حرکات هدفمندتر و پیچیده‌تر | لمس یا بوییدن اشیا، تقلید حرکات دیگران، پریدن یا خم شدن غیرارادی، راه رفتن با الگوی خاص، ژست‌های غیرمعمول اجتماعی | حرکات اجتماعی و الگوهای خاص |
| ۳. تیک‌های صوتی ساده | صداهای ساده | صداهای کوتاه و ساده | خرناس کشیدن، غرغر کردن، زمزمه بی‌اختیار، خش‌خش کردن صدا، صاف کردن گلو، سرفه‌های ناگهانی بدون دلیل پزشکی | بدون معنا یا هدف خاص |
| ۴. تیک‌های صوتی پیچیده | صداهای پیچیده | صداهای طولانی‌تر و معنی‌دارتر | تکرار کلمات یا صداها، صداهای شبیه حیوانات، فریاد زدن غیرارادی، گفتن کلمات توهین‌آمیز یا نامناسب (سندرم تورت) | ممکن است شامل کلمات نامناسب باشد |
تشخیص اختلالات تیک
پزشک برای تشخیص اختلال تیک، به نوع تیک‌ها، مدت زمان تیک‌ها (کمتر یا بیشتر از یک سال)، سن شروع علائم، سابقه خانوادگی تیک‌ها یا سایر اختلالات روانی و بررسی مصرف داروها و سایر شرایط پزشکی توجه می کند. در اکثر موارد، برای تشخیص نیازی به آزمایش خون، تصویربرداری یا آزمایشگاهی نیست. اما در برخی موارد نادر، برای بررسی سایر مشکلات عصبی، ممکن است ام‌آر‌آی (MRI)، سی‌تی اسکن (CT) یا الکتروانسفالوگرام (EEG) انجام شود.
درمان اختلالات تیک
درحال‌حاضر، هیچ درمان قطعی برای اختلالات تیک وجود ندارد، اما پزشکان می‌توانند روش‌هایی برای مدیریت علائم و کاهش شدت تیک‌ها توصیه کنند.
🔹 دارودرمانی:
✅ داروها نمی‌توانند تیک را کاملا از بین ببرند، اما می‌توانند علائم را کاهش دهند. از جمله داروهای موثر برای اختلالات تیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آگونیست‌های آلفا-آدرنرژیک: کلونیدین، گوانفاسین
- داروهای ضدروان‌پریشی: هالوپریدول، اولانزاپین، پیموزاید، ریسپریدون
- داروهای ضدتشنج: توپیرامات
- داروهای ضدافسردگی و ADHD: برای مدیریت اضطراب و تمرکز
- تزریق بوتاکس: برای کنترل برخی از تیک‌های صوتی یا حرکتی
🔹 رفتار درمانی (CBIT & HRT):
✔ آموزش معکوس عادت (CBIT یا HRT): تغییر دادن رفتارهای غیرارادی از طریق تکنیک‌های کنترلی
✔ روان‌درمانی (Psychotherapy): درمان مشکلات اضطرابی یا افسردگی مرتبط با اختلال تیک
🔹 تحریک عمقی مغز (DBS – Deep Brain Stimulation):
روش جدید درمانی که شامل کاشت دستگاه الکتریکی در مغز برای کنترل حرکت‌هاست. هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد و فقط در موارد شدید توصیه می‌شود.
کلام آخر
علت دقیق اختلالات تیک ناشناخته است، اما ژنتیک و محیط نقش دارند. اختلالات تیک اغلب همراه با ADHD، OCD، اضطراب و افسردگی دیده می‌شوند. این اختلال ممکن است به‌مرور زمان بهبود یابد یا کاملاً از بین برود. درمان شامل دارودرمانی، رفتاردرمانی، روان‌درمانی و در موارد شدید تحریک عمقی مغز است.
منبع: webmd
