آدنومیوز (Adenomyosis) شرایطی است که در آن بافت پوششی داخلی رحم (آندومتر) به دیواره عضلانی رحم نفوذ کرده و در آن رشد می‌کند. این بافت جابجا شده، همچنان به فعالیت طبیعی خود ادامه می‌دهد، یعنی در هر چرخه پریود ضخیم شده، تجزیه می‌شود و خونریزی می‌کند. این وضعیت می‌تواند منجر به بزرگ شدن رحم، پریودهای سنگین و دردناک شود. برای زنانی که به دلیل این بیماری دچار ناراحتی شدید هستند، درمان‌های هورمونی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند. در موارد شدید، عمل جراحی برداشت رحم (هیسترکتومی) می‌تواند درمان قطعی باشد.
علائم آدنومیوز
در برخی افراد، این بیماری بدون علامت یا با علائم خفیف ظاهر می‌شود. اما در موارد شدید، آدنومیوز می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- خونریزی شدید و نامنظم قاعدگی (منوراژی)
- گرفتگی شدید عضلات یا درد لگنی تیز و شدید هنگام قاعدگی (دیسمنوره)
- درد لگنی (با یا بدون گرفتگی‌های شدید)
- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
- قاعدگی نامنظم
- ناباروری
- بزرگ شدن رحم
- نفخ یا احساس پری شکم (تورم شکمی ناشی از آدنومیوز)
- رحم ممکن است بزرگ‌تر از حالت طبیعی شود و گرچه ممکن است متوجه این تغییر اندازه نشوید، اما ممکن است احساس فشار یا حساسیت در قسمت پایینی شکم داشته باشید.
علل آدنومیوز
علت دقیق آدنومیوز مشخص نیست، اما چندین نظریه وجود دارد که بیان می‌کنند این بیماری چگونه ایجاد می‌شود:
- رشد تهاجمی بافتی: برخی متخصصان معتقدند که سلول‌های آندومتر به داخل دیواره عضلانی رحم نفوذ می‌کنند. این رشد می‌تواند بعد از عمل سزارین یا سایر جراحی‌های رحمی ایجاد شود.
- منشأ تکاملی: برخی پژوهشگران گمان می‌کنند بافت آندومتریال در زمان تشکیل رحم در دوران جنینی در داخل عضلات رحم قرار می‌گیرد.
- التهاب رحمی مرتبط با بارداری: نظریه‌ای دیگر، ارتباط آدنومیوز با بارداری و زایمان را توضیح می‌دهد. این تئوری پیشنهاد می‌کند که التهاب پس از زایمان باعث ورود سلول‌های آندومتر به لایه‌های عضلانی رحم می‌شود.
- منشأ سلول‌های بنیادی: تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که سلول‌های بنیادی مغز استخوان ممکن است وارد دیواره عضلانی رحم شده و باعث آدنومیوز شوند.
- صرف‌نظر از نحوه بروز آدنومیوز، رشد آن وابسته به وجود استروژن در بدن است.
عوامل خطر آدنومیوز
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به آدنومیوز را افزایش دهند:
- سابقه جراحی‌های رحمی: مانند سزارین، جراحی خارج کردن فیبروم‌های رحمی یا تخلیه رحم (کورتاژ)
- بارداری و زایمان
- سنین میانسالی
- افراد بالای ۴۰ تا ۵۰ سال
- افرادی که سابقه جراحی‌های رحمی مثل برداشتن فیبروم یا کورتاژ (D&C) داشته‌اند
- زنانی که مبتلا به آندومتریوز هستند
- بیشتر موارد آدنومیوز در زنان ۴۰ تا ۵۰ ساله تشخیص داده می‌شود، زیرا میزان قرارگیری آن‌ها در معرض استروژن در طول زندگی بیشتر بوده است. پزشکان امروزه در افراد ۳۰ ساله که دارای خونریزی غیرطبیعی یا قاعدگی دردناک هستند، آدنومیوز را بیشتر تشخیص می‌دهند.
عوارض آدنومیوز
- کم‌خونی مزمن: اگر قاعدگی‌های سنگین و طولانی‌مدت داشته باشید، ممکن است دچار کم‌خونی شوید که می‌تواند منجر به خستگی مفرط و مشکلات سلامتی دیگر شود.
- تاثیرات زندگی روزمره: درد شدید و خونریزی بیش از حد می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند. برخی افراد ممکن است به دلیل نگرانی از خونریزی یا دردهای شدید، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحات خود را محدود کنند.
- بدتر شدن علائم با گذشت زمان
شیوع و دامنه گسترش آدنومیوز
بسیاری از زنان ممکن است به آدنومیوز مبتلا باشند، اما به دلیل نبود علائم متوجه نشوند. شیوع دقیق این بیماری مشخص نیست. برآوردها نشان می‌دهند که ۲٪ تا ۵٪ از نوجوانان با دردهای پریودی شدید ممکن است به آدنومیوز مبتلا باشند.
چگونه آدنومیوز تشخیص داده می‌شود؟
پزشک متخصص بر اساس علائم بیمار و یکی از این آزمایش‌ها اقدام به تشخیص آدنومیوز می‌کند:
- معاینه لگنی: ممکن است پزشک متوجه بزرگ‌شدگی، نرمی یا حساسیت رحم به لمس شود.
- سونوگرافی واژینال: اسکن تصویری از رحم و دیواره‌های ضخیم‌شده آن ارائه می‌دهد.
- تصویربرداری MRI: جزئیات بیشتری را در مورد بزرگ‌شدگی رحم و ضخامت دیواره رحمی نشان می‌دهد.
- بیوپسی: گاهی پزشک برای رد بیماری‌های جدی دیگر، نمونه‌برداری از بافت رحم را تجویز می‌کند.
روش‌های درمانی آدنومیوز
- داروهای مسکن (NSAIDs مانند ایبوپروفن و ناپروکسن): کاهش درد و گرفتگی رحم
- داروهای هورمونی: شامل قرص‌های ضدبارداری، تزریق دپوپروورا و IUD هورمونی مانند میرنا برای کنترل خونریزی
- داروهای غیراهورمونی (مانند ترانکسامیک‌اسید): کاهش میزان خونریزی قاعدگی
- آدنومیومکتومی: جراحی برای برداشتن قسمت‌های مبتلا به آدنومیوز در دیواره رحمی
- هیسترکتومی (برداشتن رحم): تنها درمان قطعی برای آدنومیوز که بعد از آن دیگر قاعدگی رخ نمی‌دهد و فرد نمی‌تواند باردار شود.
- درمان دارویی معمولاً علائم را کاهش می‌دهد، اما تنها جراحی می‌تواند بیماری را به‌طور کامل برطرف کند.
کلام آخر
آدنومیوز یک بیماری شایع است که می‌تواند باعث درد و خونریزی شدید قاعدگی شود. اگر علائم آن باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره شما می‌شود، مشورت با پزشک ضروری است. راهکارهای درمانی شامل مدیریت هورمونی و در برخی موارد جراحی (هیسترکتومی) می‌باشد. با آگاهی و تشخیص به‌موقع می‌توان آن را بهتر کنترل کرد.
سوالات متداول
اگر آدنومیوز درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
ناباروری یا سقط جنین رخ می دهد، زیرا تخمک بارور شده قادر به لانه‌گزینی در دیواره رحم نیست. درد و ناراحتی مزمن در ناحیه لگن و شکم زیاد دیده می شود.
آیا آدنومیوز بر بارداری تأثیر می‌گذارد؟
بله، آدنومیوز می‌تواند باعث مشکل در باردار شدن یا افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس شود.
تفاوت بین آدنومیوز و آندومتریوز چیست؟
در آدنومیوز بافتی مشابه آندومتر در داخل عضله رحم رشد می‌کند. در آندومتریوز بافتی مشابه آندومتر در خارج از رحم و روی تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ رشد می‌کند.
آیا آدنومیوز خطرناک است؟
آدنومیوز معمولاً باعث عوارض جدی یا تهدیدکننده زندگی نمی‌شود. اما مشکلات باروری، خونریزی شدید و درد لگنی می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد.
آیا آدنومیوز می‌تواند سرطانی شود؟
خیر. آدنومیوز سرطان‌زا نیست و به سرطان منجر نمی‌شود.
منابع: mayoclinic، clevelandclinic
